Posted by Γράφει ο Γιάννης Μαυρίκιος *
Μετά τις Ευρωεκλογές τα περισσότερα ΜΜΕ στην Ελλάδα παρουσίασαν μια απλοϊκή, θα έλεγα, εικόνα του τι συνέβη στην Γαλλία: απλώς μετέδωσαν ότι η Λεπέν κέρδισε τις εκλογές. Κι όμως, μία πιο προσεκτική και εις βάθος ανάγνωση των αποτελεσμάτων αυτών δείχνει ότι συνεχίζονται ακάθεκτες οι διεργασίες ανακατάταξης στο πολιτικό σκηνικό της Γαλλίας. Η ανακατάταξη αυτή ξεκίνησε με την μεταμόρφωση/αποδοχή του FN/RN των Λεπέν σε ευρείας αποδοχής κόμμα και την εμφάνιση του Μακρόν και του κόμματος του το 2017.
Κέρδισε λοιπόν η Λεπέν αυτές τις εκλογές; Υποδεικνύει νίκη για το RN μία διαφορά μόλις 0,9% με το δεύτερο κόμμα;
Αν αναλογισθούμε ότι οι Ευρωεκλογές είναι μία ψηφοφορία όπου (κακώς) θεωρούνται από τους ψηφοφόρους σαν ευκαιρία μίας -μη περιοριζόμενης από τον ρεαλισμό “του ποιος θα κυβερνήσει”- επιλογής, ή ακόμη και εκλογές “ψήφου διαμαρτυρίας”, εύλογα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η δυναμική μεταξύ των προηγούμενων και των τωρινών εκλογών είναι ακόμη πιο σημαντική και από την απόλυτη διαφορά των ποσοστών στις τωρινές.
Όπως βλέπουμε στον Πίνακα 1, η Εθνική Συσπείρωση RN (LePen) πήρε το 2019 23,31%, ενώ το 2014 (σαν Εθνικό Μέτωπο) είχε πάρει 24,86%. Το 2014, το 2ο κόμμα LR είχε πάρει 20,81%, ενώ το 2019, το 2ο κόμμα Renaissance (Μακρόν) πήρε 22,41%. Έχουμε δηλαδή το 2019 :
(α) και μικρότερο ποσοστό για το RN απ’ότι το 2014, 23.31% έναντι 24,86%,
(β) και μικρότερη διαφορά με το 2ο κόμμα, 0,9% έναντι 4,05% το 2014.
Καθαρά, από την οπτική της δυναμικής, ο νικητής είναι το δεύτερο κόμμα, Αναγέννηση (Μακρόν), που μάλιστα δεν υπήρχε το 2014!
Ένα άλλο αξιοσημείωτο γεγονός στις τελευταίες ευρωεκλογές είναι ότι οι παραδοσιακές παρατάξεις των κεντροδεξιών και κεντροαριστερών συνέχισαν την υποχώρηση τους, που είχε ξεκινήσει με τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του 2017. Οι κεντροδεξιοί έπεσαν από το 30,75% του 2014 σε 10,98% το 2019. Οι κεντροαριστεροί έπεσαν από το 13,98% του 2014 στο 9,46% το 2019.
Έτσι, σε επίπεδο συνολικών «πολιτικών χώρων», οι κερδισμένοι του 2019 εν σχέσει με το 2014 είναι τρεις :
(α) οι ακροδεξιοί με 26,92% από 24,86%,
(β) οι Μακρονικοί με 22,41% από το ~5-7% του Modem,
(γ) οι αριστεροί/ακροαριστεροί (France Insoumise και Κομμουνιστικό Κόμμα) με 8,80% από 6,33%
και οι μεγάλοι χαμένοι οι των παραδοσιακών χώρων συστημικοί που εναλλάσσονταν στις εξουσία τις τελευταίες δεκαετίες.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η καθίζηση των παραδοσιακών «συστημικών» χώρων συνοδεύεται από την εμφάνιση νέων κομμάτων ή την παγιοποίηση υπαρχόντων.
Θα ήταν χρήσιμο να κατηγοριοποιήσουμε κάθε ένα από τα κόμματα βάσει του αν είναι προοδευτικό ή συντηρητικό στα οικονομικά ή τα κοινωνικά θέματα. Πριν το κάνουμε αυτό, ας ορίσουμε συνοπτικά τι εννοούμε με “συντηρητικά” και “προοδευτικά”.
Στα οικονομικά, θεωρείται συντηρητικό το κόμμα που θέλει να κρατήσει το status quo στην οργάνωση του κράτους και της οικονομίας. Συνήθως τα κόμματα αυτά είναι κρατιστικά, δηλαδή είναι υπέρ ενός σημαντικού ελέγχου της οικονομίας είτε με απ’ ευθείας εμπλοκή του κράτους (με κρατικά μονοπώλια) είτε μέσω νομοθετημένων συντεχνιών και κλειστών επαγγελμάτων. Σαν προοδευτικό στα οικονομικά μπορεί να θεωρηθεί το κόμμα που περιορίζει την δράση του κράτους στην παροχή αποτελεσματικών υποδομών, ασφάλειας, δικαιοσύνης, και παιδείας, καθώς και νομοθέτηση πλαισίων που εγγυόνται την προάσπιση των δικαιωμάτων τόσο των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών καθώς και την παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους τους πολίτες.
Στα κοινωνικά θέματα, θεωρούμε προοδευτικό το κόμμα που πρεσβεύει την ατομική ελευθερία των πολιτών όσο αφορά τον τρόπο ζωής που επιλέγουν, πάντα μέσα στα πλαίσια της ίσης μεταχείρισης τους και της ισορροπίας μεταξύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Σαν συντηρητικό στα κοινωνικά θέματα μπορεί να θεωρηθεί το κόμμα που αντιμετωπίζει με άνισο τρόπο τους πολίτες και που αρνείται την προσαρμογή των νόμων στις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις.
Στο Πίνακα 2 παρατηρούμε ότι τα συστημικά κόμματα είναι συντηρητικά σε έναν από τους δύο τομείς οικονομικό ή κοινωνικό και προοδευτικά στον άλλο. Τα προς τα δεξιά προσκείμενα συστημικά είναι προοδευτικά στα οικονομικά και συντηρητικά στα κοινωνικά ενώ τα προς τα αριστερά κλίνοντα είναι συντηρητικά στα οικονομικά και προοδευτικά στα κοινωνικά. Τα νέα κόμματα, είναι ή συντηρητικά και στους δύο τομείς (RN, DLF, FI) ή προοδευτικά και στους δύο τομείς (Renaissance, Verts [Πράσινοι]).
Μία άλλη ενδιαφέρουσα κατηγοριοποίηση είναι αυτή που χωρίζει τα νέα κόμματα σε προοδευτικά-μετριοπαθή ή συντηρητικά-λαϊκίστικα. Ας ορίσουμε πρώτα την κάθε κατηγορία.
Λαϊκιστικό μπορεί να θεωρηθεί ένα κόμμα το οποίο υπόσχεται πράγματα που προφανώς δεν θα μπορεί να εφαρμόσει ή που θα έχουν τις αντίθετες επιπτώσεις από αυτές που υπόσχεται.
Προοδευτικό μπορεί να θεωρηθεί ένα κόμμα που είναι προοδευτικό και στα οικονομικά και στα κοινωνικά θέματα.
Συστημικό είναι ένα κόμμα που έχει μία μακροχρόνια σταθερή παρουσία στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Αυτό που είναι αξιοσημείωτο, και φαίνεται στον συνοπτικό Πίνακα 2, είναι ότι τα νέα κόμματα μπορούν να καταταγούν σε δύο κατηγορίες σαν προοδευτικά-μετριοπαθή ή συντηρητικά-λαϊκιστικά. Είναι σημαντικό διότι ίσως δείχνει ότι αυτοί οι δύο πόλοι πρόκειται να κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή τα επόμενα χρόνια, παίρνοντας την σκυτάλη από τα παραδοσιακά συστημικά κεντρο-αριστερά και κεντρο-δεξιά κόμματα. Είναι ακόμη σημαντικό διότι τα ακραία λαϊκιστικά κόμματα είναι τα πρώτα που οργανώθηκαν, παίρνοντας ένα προβάδισμα σε πολλές χώρες της Ευρώπης (και με τον Τραμπ και την Αμερική).
Σαν αποτέλεσμα, η άμεση συνειδητοποίηση της νέας τάξης πραγμάτων από τα μετριοπαθή στελέχη και μέλη των συστημικών κομμάτων θα βοηθήσει, αφ’ ενός στο να μην υπονομεύουν τις προσπάθειες των νέων μετριοπαθών-προοδευτικών κομμάτων, όπως έκαναν στην Γαλλία οι LR/UDI και οι σοσιαλιστές, συμπράττοντας με τα ακραία λαϊκιστικά κόμματα στην υπόθαλψη μιας ανυπόστατης γκρίνιας (με αποτέλεσμα τα κίτρινα γιλέκα), και εφ’ ετέρου θα συμβάλλει και στην ενσωμάτωση των μετριοπαθών αυτών στελεχών στα νέα προοδευτικά κόμματα, κατ’ εικόνα των 70 δημάρχων των LR που πριν λίγες μέρες υπέγραψαν ένα μανιφέστο στήριξης στο κόμμα LaREM του Μακρόν.
Αυτές οι διεργασίες γίνονται και σε άλλες χώρες. Απλώς, επειδή χρειάζεται ένας φωτισμένος ηγέτης για να μπει μπροστά και να ξεκινήσει το “νέο”, σαν καταλύτης, το μονοπάτι δεν θα είναι παντού το ίδιο. Πιστεύω όμως ότι ο στόχος και το αποτέλεσμα θα είναι τα ίδια, ανεξαρτήτως από το μονοπάτι. Διότι οι πολίτες αποζητούν αυτή την αλλαγή, κουρασμένοι από δεκαετίες τεχνοκρατικής διακυβέρνησης, δεκαετίες όπου ο άνθρωπος, αντί να είναι στο επίκεντρο των πολιτικών αποφάσεων, ξεχάστηκε από τους πολιτικούς.
Το μέλλον θα δείξει.
* Ο Γιάννης Μαυρίκιος είναι ναυπηγός με σπουδές στο Michigan και το MIT, και αναγνωρισμένη σχεδιαστική καριέρα στην Γαλλία. Είναι επίσης πρώην νομαρχιακός (Loire Atlantique) συντονιστής της LaREM για Ευρωπαϊκά θέματα.