Posted by Γράφει η Ευφροσύνη Παυλακούδη*
Το νέο κυβερνητικό επιτελείο στη Βρετανία καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο μιας εξόδου της χώρας από την Ε.Ε. χωρίς να έχει προηγηθεί συμφωνία, έγραψε χτες στην εφημερίδα Sunday Times το μέλος του νέου υπουργικού συμβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου, Michael Gove.
Ο Gove, ο οποίος σημειωτέον έχει επιφορτιστεί με τις προετοιμασίες της βρετανικής κυβέρνησης στη περίπτωση ενός ασύντακτου Βrexit, αναφέρει ότι «όλος ο μηχανισμός της κυβέρνησης θα εργαστεί στο μέγιστο», για να προετοιμάσει μια έξοδο χωρίς συμφωνία από την Ε.Ε., ενώ τονίζει ότι «με έναν νέο πρωθυπουργό, μια νέα κυβέρνηση και μια νέα σαφή αποστολή, θα αποχωρήσουμε από την Ε.Ε. στις 31 Οκτωβρίου. Χωρίς αν. Χωρίς αλλά. Όχι άλλες καθυστερήσεις. Το Brexit γίνεται».
Τα ίδια άλλωστε είχε επισημάνει και ο νέος πρωθυπουργός της Βρετανίας Boris Johnson στις πρώτες δηλώσεις του μετά την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από την βασίλισσα Ελισάβετ στις 24 Ιουλίου, όπου αναφερόμενος στο Brexit, δεσμεύτηκε για άλλη μια φορά ότι η Βρετανία θα αποχωρήσει από την Ε.Ε. στις 31 Οκτωβρίου χωρίς «εάν» και «όμως», ενώ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο της αποχώρησης της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς συμφωνία. Γι’ αυτό άλλωστε και συνέθεσε λίγες μέρες μετά ένα “υπουργικό συμβούλιο πολέμου”, το οποίο αποτελείται από έξι υψηλόβαθμους υπουργούς, οι οποίοι έχουν επιφορτιστεί με την επίτευξη του Brexit στις 31 Οκτωβρίου “με κάθε τρόπο που κρίνεται απαραίτητος”.
Στο μεταξύ ο νέος υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας Sajid Javid δήλωσε ότι θα υπάρξει «σημαντική επιπλέον χρηματοδότηση» αυτήν την εβδομάδα για να καταστεί η Βρετανία «πλήρως έτοιμη να αποχωρήσει” από την Ε.Ε. στις 31 Οκτωβρίου με ή χωρίς συμφωνία». Στις επιπρόσθετες δαπάνες μάλιστα θα περιληφθεί η χρηματοδότηση μιας από τις «μεγαλύτερες εκστρατείες πληροφόρησης της κοινής γνώμης», ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις είναι έτοιμοι για μια έξοδο από την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία, ανέφερε ο Javid στην εφημερίδα Sunday Telegraph. «Υπό την ηγεσία μου, το υπουργείο Οικονομικών θα έχει νέες προτεραιότητες και θα παίξει πλήρως τον ρόλο του στο να βοηθήσει για την επίτευξη του Brexit», σημείωσε.
Όλα τα παραπάνω έρχονται ως συνέχεια των όσων είχε διαμηνύσει στην πρώτη ομιλία του στη Βουλή των Κοινοτήτων, στις 25 Ιουλίου, μία ημέρα μετά την ανάληψη των πρωθυπουργικών του καθηκόντων διαδεχόμενος την Theresa May, ο Boris Johnson, στην οποία έδινε τελεσίγραφο στους ηγέτες της Ε.Ε. «να ξανασκεφτούν την σημερινή άρνησή τους» για μια επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. Είχε μάλιστα επισημάνει ότι για να επιτευχθεί μια συμφωνία «θα πρέπει να εξαλειφθεί το δίχτυ ασφαλείας (σ.σ. το λεγόμενο backstop στα σύνορα της Ιρλανδίας με τη Β. Ιρλανδία)», το οποίο όπως είπε είναι «αντιδημοκρατικό και διχαστικό».
Την ίδια μέρα ο επικεφαλής των Ευρωπαίων διαπραγματευτών για το Brexit, Michel Barnier, προειδοποιούσε: «προετοιμαστείτε για ένα Brexit χωρίς συμφωνία». «Όπως υπονοεί η μάλλον μαχητική ομιλία του Boris Johnson, πρέπει να προετοιμαστούμε για μια κατάσταση όπου θα δώσει προτεραιότητα στον σχεδιασμό της «μη συμφωνίας», εν μέρει για να ασκήσει πιέσεις στην ενότητα της Ε.Ε. των 27», αναφέρει ο Barnier σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που απευθύνεται στις άλλες 27 χώρες μέλη της Ε.Ε. «Θα αναλύσουμε κάθε ιδέα του Ηνωμένου Βασιλείου για θέματα που αφορούν την αποχώρηση τα οποία είναι συμβατά με την υπάρχουσα συμφωνία εξόδου και φυσικά είμαστε έτοιμοι να ξαναδούμε την πολιτική διακήρυξη, με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου», εξηγεί ο Μπαρνιέ, προσθέτοντας: «Η απουσία συμφωνίας δεν είναι επιλογή της Ε.Ε. αλλά θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα τα σενάρια». «Παρατηρώ πολλές έντονες αντιδράσεις για αυτήν την ομιλία (του Johnson) στη Βουλή των Κοινοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να παρακολουθούμε προσεκτικά τις νέες αντιδράσεις και τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά από αυτήν την ομιλία», κατέληξε.
Στα παραπάνω προστέθηκε πρόσφατα και η αναφορά του πρωθυπουργού της Ιρλανδίας, Leo Varadkar, στην ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Μιλώντας σε συνέδριο στο Δουβλίνο, ο Ιρλανδός ηγέτης προειδοποίησε πως η Βρετανία ίσως οδηγηθεί σε διάσπαση, αν δεν υπάρξει συμφωνία. Πρόκειται για πρωτοφανή και μη διπλωματική ανάμιξη στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις μιας ξένης χώρας. Μια δήλωση που εκτιμάται πως θα δυσαρεστήσει πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες και ιδίως στις Βρυξέλες, ειδικά σε μια τόσο ευαίσθητη για τις δύο πλευρές χρονική στιγμή.
Nα σημειωθεί βέβαια ότι ο Boris Johnson είχε ήδη τηλεφωνικές συνομιλίες για τα ακανθώδη ζητήματα με τoυς Jean-Claude Juncker, Angela Merkel και Emmanuel Macron, ενώ θα μεταβεί στη Γαλλία τον επόμενο μήνα, για να συμμετάσχει στη Σύνοδο Κορυφής της G7, η οποία θα πραγματοποιηθεί από τις 24 έως τις 26 Αυγούστου στη Biarritz της Γαλλίας.
Επιπροσθέτως αξίζει να επισημάνουμε ότι από τη στιγμή της ανάληψης της ηγεσίας των Tories (Συντηρητικοί) από τον λεγόμενο «BoJo», οι πρώτοι είδαν τόσο τα ποσοστά τους, όσο και τη διαφορά τους από τους Labour (Εργατικοί) να αυξάνονται.
Συγκεκριμένα υπάρχουν 4 δημοσκοπήσεις μέχρι στιγμής που δίνουν στους Συντηρητικούς προβάδισμα έναντι της αντιπολίτευσης, κατά τους τελευταίους πέντε μήνες, ενώ είναι η πρώτη φορά μετά από τον Απρίλιο που τα ποσοστά τους ξεπερνούν το 25%. Πιο αναλυτικά:
- Υπάρχει η δημοσκόπηση του YouGov που διενεργήθηκε για την εφημερίδα Sunday Times. Η εν λόγω εφημερίδα αναφέρει ότι η εκλογή Johnson ενίσχυσε τα ποσοστά των Συντηρητικών, που συγκεντρώνουν το 31% των ψήφων, καταγράφοντας άνοδο έξι ποσοστιαίων μονάδων από την προηγούμενη δημοσκόπηση της εταιρείας, ενώ οι Εργατικοί συγκεντρώνουν το 21%, με άνοδο μόλις δύο ποσοστιαίων μονάδων. Οι Liberal Democrats (Φιλελεύθεροι Δημοκράτες) καταγράφουν πτώση τριών ποσοστιαίων μονάδων, συγκεντρώνοντας 20%, ενώ το κόμμα Brexit του Nigel Farage, καταγράφει πτώση τεσσάρων μονάδων, φτάνοντας το 13%, στο μισό των υψηλότερων ποσοστών που είχε σημειώσει το νέο αυτό κόμμα τον Μάιο.
- Μια δεύτερη έρευνα καταγράφει μικρότερη αύξηση των ποσοστών των Συντηρητικών. Στη σφυγμομέτρηση της ComRes, το κόμμα του Johnson συγκεντρώνει το 28% των ψήφων, σε τρεις ποσοστιαίες μονάδες άνοδο, και διαφορά μόλις 1% από τους Εργατικούς (27%). Η δημοσκόπηση της ComRes, που διενεργήθηκε για λογαριασμό της εφημερίδας Sunday Express, δείχνει ότι οι Συντηρητικοί θα έχουν ακόμη μικρότερη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο από αυτή που διαθέτουν τώρα. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες καταγράφουν άνοδο δυο ποσοστιαίων μονάδων, συγκεντρώνοντας 19%, ενώ το κόμμα Brexit καταγράφει πτώση τριών μονάδων, φτάνοντας το 16%.
- Μια τρίτη έρευνα είναι αυτή της Opinium Research στην οποία καταγράφεται θεαματική αύξηση των ποσοστών των Συντηρητικών που συγκεντρώνουν 30% έναντι 23% σε προηγούμενη έρευνα της ίδιας εταιρείας. Η διαφορά με τους Εργατικούς (28%) είναι μόλις 2%. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες συγκεντρώνουν 16%, ενώ το κόμμα Brexit καταγράφει πτώση επτά μονάδων, φτάνοντας το 15%.
- Τέλος μια τέταρτη δημοσκόπηση είναι αυτή της Deltapoll στην οποία οι Συντηρητικοί , που συγκεντρώνουν το 30% των ψήφων, καταγράφουν άνοδο δέκα ποσοστιαίων μονάδων από την προηγούμενη δημοσκόπηση της εν λόγω εταιρείας, ενώ οι Εργατικοί συγκεντρώνουν το 25%, με πτώση μόλις μιας ποσοστιαίας μονάδας. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες καταγράφουν άνοδο δυο ποσοστιαίων μονάδων, συγκεντρώνοντας 18%, ενώ το κόμμα Brexit καταγράφει πτώση δέκα μονάδων, φτάνοντας το 14% αντιστοίχως.
Πώς φτάσαμε όμως τρία χρόνια μετά στο ασύντακτο Brexit; Η πλειοψηφία των υποστηρικτών του Brexit ήταν υπέρ μιας συντεταγμένης συμφωνίας με την Ε.Ε. πριν την αποχώρηση από αυτήν. Πώς, για μεγάλο μέρος της χώρας, ένας σταδιακός στόχος για την επίτευξη μιας λιγότερο περιοριστικής σχέσης με την Ευρώπη αντικαταστάθηκε από ένα ακραίο και επικίνδυνο σενάριο: χωρίς καμία συμφωνία αποχώρηση από την Ε.Ε;
Πολλοί στη Βρετανία ανησυχούν από αυτή την προοπτική, συμπεριλαμβανομένης της πλειοψηφίας στο Κοινοβούλιο. Θα αφήσει το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών και εξαγωγών της χώρας -συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου μέρους της προσφοράς τροφίμων– να υπόκειται σε νέους ελέγχους όλη τη νύχτα χωρίς την υποδομή ή τους ανθρώπους να τις εφαρμόσουν .
Η κεντρική τράπεζα της χώρας έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να προκαλέσει τη χειρότερη ύφεση της χώρας από τη δεκαετία του 1920 . Θα θέσει επίσης υπό αμφισβήτηση το καθεστώς ενός διεθνούς συνόρου που ήταν το επίκεντρο μιας 30ετούς ένοπλης σύγκρουσης.
Πώς λοιπόν, παρά όλες τις παραπάνω προειδοποιήσεις, το σύνθημα του Farage “Καμία συμφωνία, κανένα πρόβλημα” μονοπώλησε τη κεντρική πολιτική σκηνή;
Η ιδέα ενός ‘άτακτου’ brexit ήταν μια επιλογή που κανονικοποιήθηκε από την Τheresa May βασικά το 2017, καθώς οι διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες ήταν δύσκολες και η πολυπλοκότητα της απομάκρυνσης γινόταν όλο και πιο προφανής. Σε μια σημαδιακή ομιλία της τον Ιανουαρίο του 2017 στο Lancaster House, υιοθέτησε μια προειδοποίηση που είχε χρησιμοποιηθεί μόνο από μια μικρή ομάδα σκληροπυρηνικών αντιευρωπαϊστών στο κόμμα των Συντηρητικών.
«Ενώ είμαι βέβαιη ότι αυτό το σενάριο δεν πρέπει ποτέ να προκύψει, ενώ είμαι βέβαιη ότι μπορεί να επιτευχθεί μια θετική συμφωνία, είναι εξίσου σαφές ότι καμία συμφωνία για τη Βρετανία είναι καλύτερη από μια κακή συμφωνία για τη Βρετανία», δήλωσε. Αυτή η φράση σηματοδότησε την αλλαγή του σκηνικού. Ξαφνικά το ασύντακτο Brexit δεν θεωρούνταν πια ακραία θέση.
Και μπορεί να ήθελε να φανεί σκληρή στις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε., όμως εντέλει το μόνο που κατάφερε η May ήταν να φέρει τη ρητορική των σκληροπυρηνικών οπαδών του Brexit στο επίκεντρο, με αποτέλεσμα να «καταπιούν» και τη τελευταία φωνή λογικής στους κόλπους των Συντηρητικών. Το μόνο που την απασχολούσε έπειτα ήταν να αυξήσει τα ποσοστά του κόμματος της έναντι αυτού του Farage. Το αποτέλεσμα ήταν και να χάσει την εμπιστοσύνη στο εσωτερικό του κόμματός της και τα ποσοστά των Συντηρητικών να παρουσιάσουν πτωτικές τάσεις που όμοιες τους δεν είχε ξαναδεί το πολιτικό σύστημα εδώ και 50 χρόνια.
Ακριβώς το ίδιο λάθος κατά κάποιον τρόπο που είχε κάνει και ο David Cameron. Δεν ήταν υποχρεωμένος να κάνει το δημοψήφισμα, δεν υιοθέτησε τη λογική μιας σκληρής αναμέτρησης με τους ευρωσκεπτικιστές στο κόμμα των Συντηρητικών και τους αντιευρωπαϊστές στο κόμμα του Farage, αλλά αντιθέτως έδειξε να κατανοεί την προέλευση της αρνητικής τους στάσης. Όταν υιοθετείς ή ακόμα χειρότερα κατανοείς τμήμα της επιχειρηματολογίας των ακραίων του πολιτικού συστήματος, τότε οι τελευταίοι συμμετέχουν ισότιμα στον πολιτικό διάλογο και χάνεις την ιδεολογική κυριαρχία. Είναι σαν να σβήνεις τις περίφημες κόκκινες, διαχωριστικές γραμμές μεταξύ σας. Όταν θολώνεις το πολιτικό σου στίγμα για χάριν μιας εθνικολαϊκίστικης μικρής πτέρυγας του κόμματος, τότε απομακρύνεσαι ουσιαστικά από τις βασικές αρχές των κομμάτων εξουσίας, αυτές που επιτάσσουν να εκφράζεις πλειοψηφικά ρεύματα στη κοινωνία, τάσεις που επιδιώκουν την ενότητα, την πολυμορφία, την πολυσυλλεκτικότητα, όχι τον εξωραϊσμό, την μισαλλοδοξία και τον εθνικιστικό μανιχαϊσμό.
Η πολιτική σκηνή στη Μεγάλη Βρετανία θυμίζει πολύ το τελευταίο διάστημα την αντίστοιχη ελληνική του 2015. Mαξιμαλισμοί και ευφορία στο μισό εκλογικό σώμα. Ανησυχία και θλίψη στο άλλο μισό. Η σύγκρουση με την πραγματικότητα είναι αναπόφευκτη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα επαναδιαπραγματευθεί σχέδια για την αποφυγή σκληρών συνόρων με την Ιρλανδία. Ο Johnson έχει μπροστά του 5 σενάρια όπως έχω διατυπώσει σε προηγούμενο άρθρο μου. Στην περίπτωση που επιδιώξει έξοδο από την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία, πιθανότατα να μπλοκαριστεί από τη Βουλή των Κοινοτήτων, να επιβάλλει γενικές εκλογές ή ενδεχομένως και δεύτερο δημοψήφισμα όχι όμως με τα ερωτήματα που επιθυμούν οι υποστηρικτές της παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε. Ήδη στη Βουλή των Κοινοτήτων συζητιούνται τέτοια σενάρια όπως δείχνει και η κάτωθι εικόνα:
Μένει να δούμε πότε επιτέλους θα ανοίξει τα χαρτιά της πιο δυναμικά και η άλλη πλευρά, αυτών που υποστηρίζουν την παραμονή στην Ε.Ε. Μέχρι στιγμής επικρατεί σιγή ιχθύος. Κάποιες σποραδικές διαμαρτυρίες δεν σηματοδοτούν κάτι αξιόλογο ή σημαντικό για τους πολιτικους συσχετισμούς πόσο δε μάλλον όταν το δεύτερο σε ποσοστά κόμμα των Εργατικών παλατζάρει εξίσου ανάμεσα στον πραγματισμό και τον εθνικολαϊκισμό, με αποτελεσμα να στέλνει άκρως αμφιλεγόμενα μηνύματα στους Βρετανούς πολίτες. Και μπορεί πολλοί από αυτούς να μην εμπιστεύονται τον Johnson, αλλά δεν εμπιστεύονται εξίσου και τον ηγέτη Εργατικών, τον Jeremy Corbyn. Mια απελπιστική, αν όχι τραγική κατάσταση.
Η πολιτική δεν είναι μια στατικη διαδικασία όμως, ούτε τρέφεται αποκλειστικά από πάθη και την πίστη του καθενός σε ιδεολογήματα. Δεν πρέπει να υποτιμούμε και το ενδεχόμενο λοιπόν να πυροδοτηθουν εξελίξεις προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτό που κάποιοι φοβούνται, έστω κι αν αυτό φαντάζει επί του παρόντος με τις σημερινές εξελίξεις ουτοπικό. Ίδωμεν. Πλησιάζουμε άλλωστε προς την περίφημη “κάθαρση”. Λογικά σε λιγότερο από 90 μέρες θα ξέρουμε εαν η Βρετανία θα μπει σε μια μεγάλη περιπέτεια ή θα την αποφύγει έστω και την τελευταία στιγμή.
*H Eυφροσύνη Παυλακούδη είναι δημοσιογράφος και information architect. Έχει εκπαιδευτεί στο BBC World Service και διαθέτει BA Hons in Media Studies & Social Policy Research και ΜΑ in Mass Communication. Υπήρξε αρχισυντάκτης στο maga.gr όπου αρθρογραφούσε επί σειρά ετών, ενώ συνεργάστηκε για θέματα δημοσιογραφικής κάλυψης και πολιτικής ανάλυσης με διάφορα πολιτικά γραφεία. Άρθρα και συνεντεύξεις της έχουν δημοσιευτεί, ενδεικτικά, στα enface.gr, lifo.gr, metarithmisi.liberal.gr, maga.gr, freeforumstocks.blogspot.com, bleepradio.gr.