Posted by Γράφει ο Θάνος Νιφόρος*
Με τον οικονομικό δείκτη του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου να έχει γυρίσει σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα πίσω στο χρόνο, λόγω της τεράστιας από-επένδυσης και υπερ-φορολόγησης, η κυβέρνηση μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου, έχει θέσει ως στόχο, μέσα από την εφαρμογή του προγράμματος της, να δείξει την πρόθεσή της και να ενισχύσει το αναπτυξιακό αντιστάθμισμα που ζητούν οι δανειστές αλλά και οι αγορές ούτως ώστε να συνεχιστεί με επιτυχία η βιώσιμη επιστροφή της Ελλάδος στην κανονικότητα εν μέσω σύγκλισης των επιτοκίων της κεφαλαιαγοράς για τις χώρες μέλη. Eπίσης να ενεργοποιήσει σταδιακά τη συζήτηση για το πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ το οποίο θα επιτευχθεί χωρίς μείωση του αφορολόγητου και περικοπών στα κοινωνικά επιδόματα καθώς και τη διαχείριση του δημοσιοοικονομικού κενού το 2020 το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με το συνυπολογισμό στα έσοδα του προϋπολογισμού των επιστροφών των κερδών των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα (SMPs και ANFAs).
Αξίζει να διευκρινιστεί ότι η σημαντική και η αναγκαία εξέλιξη της αναβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας βασίζεται (α) στο ποσοστό επί του ΑΕΠ των ετήσιων ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων (οι επενδύσεις σε κατασκευές οικοδομών δεν αυξάνουν την παραγωγική ικανότητα) και (β) στο ποσοστό επι του ΑΕΠ του πλεονάσματος ή του ελλείματος του ετήσιου κρατικού προϋπολογισμού.
Η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας από ένα τουλάχιστον οίκο αξιολόγησης, θα καταστήσει δυνατή την ένταξη της στο δεύτερο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης από την ΕΚΤ εντός του 2019, αλλά και τη προσέλκυση μακροπρόθεσμων αγοραστών κρατικών ομολόγων αντί των κερδοσκοπικών επενδυτών βραχυπρόθεσμου επενδυτικού ορίζοντα. Πράγματι, η αναβάθμιση είναι ένα πολύ θετικό σήμα για την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας η οποία δικαιολογεί πλέον τον δανεισμό της με χαμηλότερα επιτόκια, επανέρχεται στο γκρουπ των μεγάλων και εμπνέει περισσότερη σιγουριά και ασφάλεια στους επενδυτές όχι μόνο των ομολόγων αλλά και γενικά στις επιχειρήσεις της χώρας.
Ειδικότερα, σήμερα που γράφεται το άρθρο αυτό, Οκτώβριος 2019, το ελληνικό ομόλογο δεκαετούς διάρκειας έχει διαμορφωθεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και με πτωτική τάση για πλήρη εναρμόνιση με τις αποδόσεις αντίστοιχης διάρκειας κρατικών ομολόγων και των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών, προεξοφλώντας τη πλήρη επιστροφή της χώρας στις αγορές. Επίσης, εμφανίζεται να έχει ακόμη αρκετά περιθώρια απόδοσης. Η πορεία της χώρας προς την επενδυτική βαθμίδα (Investment Grade) ΒΒΒ-, θα συνοδευτεί από μια διαδικασία περαιτέρω αποκλιμάκωσης του σημερινού σπρεντ των 194 μονάδων προς τις 106-110. Αυτή η αποκλιμάκωση θα ισοδυναμούσε με αύξηση της τιμής του. Συνεπώς, κατά τη σταδιακή εξέλιξη της αναβάθμισης της χώρας σε επενδυτικές βαθμίδες, που θα λαμβάνει χώρα σταδιακά από Non-Investment Grade σε Investment Grade εντός των επόμενων 8 τριμήνων, θα αναμένουμε μια συνολική διψήφια απόδοση.
Ως συνέπεια των παραπάνω εξελίξεων και με την σταθερή επιστροφή των ιδιωτικών καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα, πραγματοποιήθηκε η πλήρης άρση των κεφαλαιακών ελέγχων, με σκοπό να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στις αγορές για άμεσες και έμμεσες επενδύσεις και στη σταδιακή εξάλειψη του country risk της χώρας. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω θα είναι και ο ταχύτερος εξορθολογισμός των όρων ασφάλισης των εξαγωγικών πιστώσεων. Συνεπώς, θα έχουμε σταδιακά ενίσχυση των εξαγωγών, ταχύτερη προσέλκυση επενδύσεων και δυναμική αύξηση της κατανάλωσης, τρεις βασικοί πυλώνες δραστηριότητας οι οποίοι θα συμβάλουν στη δημιουργία νέων και καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας.
Ωστόσο, η άντληση των απαραίτητων κεφαλαίων για τη μετάβαση σε ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, εν μέσω α) διαδικασίας απομόχλευσης των επιχειρήσεων, β) της χρονικής διάρκειας που απαιτείται για τη πλήρη διευθέτηση και διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και γ) προτεραιοτήτων των τραπεζών ως προς τα στοιχεία του ενεργητικού τους και την κεφαλαιακή τους επάρκεια, απαιτούν εναλλακτικές ως προς τον τραπεζικό δανεισμό μορφές χρηματοδότησης οποίες πρέπει να αναζητηθούν και αναπτυχθούν.
Τούτων δεδομένων, η χρηματοδότηση μέσω της εγχώριας χρηματιστηριακής αγοράς κεφαλαίων μπορεί να αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό, τόσο ως προς τη διοχέτευση αποταμιεύσεων σε επιχειρηματικές επενδύσεις, όσο και ως προς την προσέλκυση επενδυτικών πόρων από το εξωτερικό.
Επομένως, οι επιλογές άντλησης κεφαλαίων που προσφέρουν οι χρηματιστηριακές αγορές πρέπει να αναδειχθούν στην Ελλάδα και να αναπτυχθούν περαιτέρω. Ειδικά σε ότι αφορά τη χρηματοδότηση νέων επιχειρήσεων μέσω της χρηματιστηριακής αγοράς, έχουν διαμορφωθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και εγχωρίως, νέα εργαλεία χρηματοδότησης ΜμΕ. Ενδεικτικά, σε αυτά τα εργαλεία περιλαμβάνονται τα εισηγμένα ταμεία που επενδύουν σε ιδιωτικά κεφάλαια μη εισηγμένων επιχειρήσεων (listed private equities). Μέσω αυτού και άλλων παρόμοιων χρηματοδοτικών εργαλείων, αξιοποιούνται οικονομίες κλίμακας προκειμένου να ξεπεραστούν τα εμπόδια πρόσβασης στις χρηματιστηριακές αγορές που αντιμετωπίζουν οι μικρότερες επιχειρήσεις. Λύσεις αυτού του τύπου μπορούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην περίπτωση της Ελλάδας, στην οποία το ποσοστό μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων είναι πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και σε κλάδους με ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, όπως ο τουρισμός και ο αγροδιατροφικός τομέας.
Οι εξαγωγές ωστόσο αποτελούν το βασικό μοχλό ενίσχυσης της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας οι οποίες συμμετέχουν με το δικό τους ειδικό βάρος στην τρέχουσα οικονομική και γεωπολιτική συγκυρία, μια περίοδο έντονης αμφισβήτησης των ανοικτών και παγκοσμιοποιημένων παραγωγικών αλυσίδων. Η νέα εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, ο κρατικός παρεμβατισμός της Κίνας, και ο ανερχόμενος επενδυτικός ανταγωνισμός από την Αφρική, δημιουργούν ασύμμετρες ανταγωνιστικές πιέσεις.
Στο πεδίο του διεθνούς εμπορίου και των εξαγωγών, η μεν Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα διαχείρισης των εμπορικών σχέσεων με τρίτες χώρες μέσω εμπορικών συμφωνιών, η δε Ελλάδα εμφανίζει διαχρονικά ένα επίμονο εμπορικό έλλειμμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ, το 2019 η υπέρμετρη αύξηση των εισαγόμενων προϊόντων κατά 20,1% επικάλυψε την άνοδο των εξαγωγών η οποία διαμορφώθηκε σε μόλις 3,0%. Στο πρώτο πεντάμηνο του 2019 το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 1,33 δισ. ευρώ ή κατά 16,5%, στα -9,42 δισ. ευρώ από -8,09 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2018. Χωρίς τα πετρελαιοειδή, το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε στα 7,46 δισ. ευρώ από 6,62 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 842,9 εκατ. ευρώ ή κατά 12,7%.
Oι ελληνικές ΜμΕ παρουσιάζουν σημαντικό κενό εξωστρέφειας συγκριτικά με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, καθώς εξάγουν μόλις το 11% των πωλήσεών τους (έναντι 18% κ.μ.ο. στην Ε.Ε.) με τους «στρατηγικούς εξαγωγείς» να αποτελούν το 12% των ΜμΕ (καλύπτοντας το 21% των πωλήσεων του τομέα) και χαρακτηρίζονται από δύο στοιχεία: έχουν διαχρονικά ως στρατηγική τους προτεραιότητα την κατάκτηση μεριδίων στις αγορές του εξωτερικού, ισχυρή στόχευση στην αποτελεσματική διαχείριση κόστους και στην υιοθέτηση συσκευασίας υψηλής ανταγωνιστικότητας λόγω υψηλών επενδύσεων σε marketing του ελληνικού brand στο εξωτερικό μέσα από καλής ποιότητας διαφοροποιημένα προϊόντα στη σωστή τιμή και η ανάπτυξη νέων, διαφοροποιημένων βιομηχανικών προϊόντων μέσα από συνεργασίες με πανεπιστήμια και άλλες εταιρείες.
Συνεπώς, οι ελληνικές παραγωγικές εξαγωγικές επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση του διεθνούς ανταγωνισμού σε αναπτυγμένες αγορές Δυτικής Ευρώπης και Αμερικής, όπου επιτυγχάνονται υψηλότερα περιθώρια κέρδους, χρειάζονται ειδικές πολιτικές στήριξης που θα αφορούν τη μείωση φορολογικών-ασφαλιστικών βαρών, πρόσβασή τους σε χρηματοδοτικά εργαλεία τύπου ΕΚΕΣ αποκλειστικά για την χρηματοδότηση των εισαγωγών-εξαγωγών (Trade Finance Private Equity) και να αξιοποιηθούν και με επιπλέον ενίσχυση τα εργαλεία και η δομή του ΟΑΕΠ. Συγκεκριμένα, αν λάβουμε υπόψιν τις συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες του πρωτογενούς τομέα (δυσκολία εξασφάλισης εγγυήσεων, υψηλές επισφάλειες, δέσμευση παγίων σε υποθήκες, κλείσιμο της ΑΤΕ και πολλών συνεταιριστικών τραπεζών κ.λπ.), το υφιστάμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα για τη χρηματοδότηση και διασφάλιση ρευστότητας προϋποθέτει αναθεώρηση με την παροχή κινήτρων και την ενεργοποίηση κατάλληλων χρηματοδοτικών μέσων και εργαλείων.
Εξίσου σημαντική είναι η υλοποίηση πολιτικών που θα δίνουν έμφαση στην αξιοποίηση των δομών clusters και των πλεονεκτημάτων δικτύωσης και συνεργειών που αυτά προσφέρουν. Έγκαιρη ενημέρωση και συμβουλευτικές υπηρεσίες για τους πιθανούς κινδύνους και τις πρακτικές προστασίας της εμπορικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Κάθε ΣΕΕ έχει διαφορετικές προβλέψεις για προϊόντα ΠΟΠ-ΠΓΕ-ΕΠΙΠ, εμπορικά σήματα, κατοχύρωση πνευματικής ιδιοκτησίας, κλπ. Έχοντας μεγάλο αριθμό προϊόντων ΠΟΠ-ΠΓΕ-ΕΠΙΠ, η έγκαιρη και ενεργή συμμετοχή της δημόσιας διοίκησης από την αρχή των διαπραγματεύσεων σε επίπεδο Ε.Ε., μπορεί να προστατεύσει επαρκώς τα εμπορικά συμφέροντα των Ελληνικών επιχειρήσεων. Επίσης να υλοποιηθεί καινοτόμα στρατηγική ανάπτυξης εθνικών δικτύων για την υποστήριξη των ελληνικών εταιρειών και των τελικών τους προϊόντων πέρα της παραδοσιακής παρουσίας αυτών σε εμπορικές εκθέσεις του εξωτερικού και εμβληματικές μητροπόλεις. Επιπλέον, οι Ελληνικές αρχές πρέπει να ασκήσουν πίεση στην Ε.Ε. για να παρθούν μέτρα, επικαιροποίηση των ΣΕΕ «πρώτης γενιάς» ώστε να συμπεριληφθούν όλα τα προϊόντα ΠΟΠ – ΠΓΕ και να υπογραφούν νέες ΣΕΕ στις οποίες δεν θα γίνεται διαπραγμάτευση για κάθε προϊόν ΠΟΠ αλλά θα απαιτείται η αποδοχή ενός ευρύτερου του καταλόγου ΠΟΠ προϊόντων της ΕΕ.
* Ο Θάνος Νιφόρος είναι οικονομολόγος, έχει διατελέσει στέλεχος επενδυτικής τραπεζικής στην ΕΤΕΒΑ και εργαστεί για χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και επενδυτικά γραφεία στην Αθήνα και Νέα Υόρκη, ως οικονομικός αναλυτής και στέλεχος επενδυτικής τραπεζικής. Έχει διατελέσει συνεργάτης της αμερικανικής αναπτυξιακής τράπεζας Overseas Private Investment Corporation με έδρα τη Ουάσιγκτον, συνεργάτης των Ηνωμένων Εθνών για την υποστήριξη των Αρχών για τις Υπεύθυνες Επενδύσεις, επενδυτικός σύμβουλος Υπουργών και Βουλευτών με αντικείμενο την προσέλκυση επενδύσεων και είναι συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου καθώς και στη Συμβουλευτική Επιτροπή του Forum Eλληνικής Καινοτομίας & Στρατηγικής.