Posted by 
Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Για διάφορα μπορεί να κατηγορήσει κανείς τους γραφειοκράτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά στο ζήτημα της σύνθεσης πολλών και ετερόκλητων προτάσεων και πολύπλοκων προβλημάτων είναι πραγματικοί μαέστροι. Το μέχρι πριν από λίγες ημέρες αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των κόκκινων γραμμών των χωρών του Νότου και της πρότασης Γαλλίας-Γερμανίας από τη μια πλευρά και της αντιπρότασης των τεσσάρων “φειδωλών” κρατών από την άλλη, ξαφνικά φαίνεται διαχειρίσιμο και η τελική συμφωνία φαντάζει πλέον ως ένας απόλυτα ρεαλιστικός στόχος.
Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα χρειάστηκε να υπάρξει συγκερασμός πολλών διαφορετικών προτάσεων και μια ριζοπαστική αλλαγή για τη θεσμική λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην πρόταση που παρουσίασε το μεσημέρι της Τετάρτης η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συνδυάζεται η πρόταση Γαλλίας-Γερμανίας για επιδοτήσεις ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ με την πρόταση των “φειδωλών” για δάνεια ύψους 250 δισεκατομμυρίων και προτείνεται η θεσμοθέτηση “ομοσπονδιακών φόρων” που θα διοχετεύονται στην κάλυψη μέρους των δανείων ύψους 750 δις, τα οποία σκοπεύει να αντλήσει η Επιτροπή από τις αγορές.
Από το Ταμείο Ανάκαμψης στο “Next Generation EU”
Η Κομισιόν αποφάσισε να εγκαταλείψει πλήρως τον τίτλο “Ταμείο Ανάκαμψης” ή “Πρωτοβουλία Ανάκαμψης” και να υιοθετήσει με το “Next Generation EU” ένα πολιτικά πιο εύηχο τίτλο με άμεση αναφορά στη “επόμενη γενιά” των Ευρωπαίων πολιτών και τη σύνδεση με την πράσινη ανάπτυξη και το ψηφιακό άλμα. Το νέο Ταμείο της ΕΕ προτείνεται να αποτελείται από τρεις πυλώνες, όπως έγραψε και το Kappa News από το βράδυ της Τρίτης.
Ο πρώτος πυλώνας θα αφορά στη στήριξη προς τα κράτη μέλη για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις μετο πρόγραμμα Recovery and Resilience Facility και θα περιλαμβάνει κοινοτικές επιδοτήσεις μέχρι ύψους 310 δισεκατομμύρια και χαμηλότοκα δάνεια έως 250 δις. Θα υπάρξει επίσης ένα ποσό ύψους 55 δις στο πλαίσιο των σημερινών προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής από τώρα έως το 2022 βάσει της νέας πρωτοβουλίας REACT-EU, με κύριο στόχο τα κοινωνικά προγράμματα και την ανεργία των νέων. Ενίσχυση επίσης του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης με ποσό ύψους έως 40 δις, για να βοηθήσει τα κράτη-μέλη στην επιτάχυνση της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Και 15 δις για την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι για την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία και τη βιοποικιλότητα.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά στην επανεκκίνηση της οικονομίας της ΕΕ με την παροχή κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις: α) Το πρόγραμμα Solvency Support Instrument θα κινητοποιήσει ιδιωτικούς πόρους με στόχο την επείγουσα στήριξη βιώσιμων ευρωπαϊκών εταιρειών στους τομείς, τις περιφέρειες και τις χώρες που πλήττονται περισσότερο. Μπορεί να τεθεί σε λειτουργία ήδη από το 2020 και θα έχει προϋπολογισμό 31 δις ευρώ, με στόχο τη μόχλευση 300 δις. β) Αναβάθμιση του προγράμματος InvestEU σε ύψος 15,3 δις. γ) Νέο πρόγραμμα Strategic Investment Facility, στα πλαίσια του InvestEU, το οποίο θα ενεργοποιήσει επενδύσεις ύψους έως 150 δις, ιδίως στους τομείς της πράσινης ανάπτυξης και της ψηφιακής μετάβασης.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά στην “αξιοποίηση των διδαγμάτων από την κρίση”: α) Νέο πρόγραμμα για την υγεία, το EU4Health, με σκοπό την ενίσχυση της υγειονομικής ασφάλειας και την προετοιμασία για μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας, με προϋπολογισμό ύψους 9,4 δις. β) Ενίσχυση με ποσό ύψους 2 δισ. ευρώ του του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης rescEU.
Στο 1,1 τρις ο νέος προϋπολογισμός
Το νέο πρόγραμμα Next Generation EU θα προστεθεί και θα ενταχθεί στον νέο κοινοτικό προϋπολογισμό (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο), ο οποίος προτείνεται να φτάσει στο 1,1 τρισεκατομμύριο ευρώ για την επταετία 2021~2027. Για να συγκεντρωθούν οι σχετικοί πόροι θα απαιτηθεί η αύξηση του ορίου των ιδίων πόρων της Ένωσης στο 1,4% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της Ένωσης και βραχυπρόθεσμα στο 2%. Για να συμβεί αυτό θα χρειαστούν εγκρίσεις από τα εθνικά κοινοβούλια των 27 κρατών-μελών της ΕΕ και αυτό αναμένεται να είναι μια χρονοβόρα και για κάποιες χώρες πολιτικά ευαίσθητη διαδικασία.
“Ομοσπονδιακοί φόροι”
Η πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει και τη θέσπιση “ιδίων πόρων” με τη μορφή της επιβολής φόρων στη λειτουργία των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, τη θέσπιση του “ψηφιακού φόρου” για τις εταιρείες του Διαδικτύου (Facebook, Amazon, Netflix κ.ά.), τη συμμετοχή της Κομισιόν στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου και τη θέσπιση του Carbon Border Adjustment Mechanism που έχει προταθεί στα πλαίσια του EU Green Deal. Αυτοί οι φόροι όμως θα είναι χρήματα που θα λείψουν από τα εθνικά κράτη και αναμένεται να υπάρξουν αντιδράσεις, όπως και για το αν η Επιτροπή πρέπει να έχει το δικαίωμα να εισπράττει φόρους, καθώς θα είναι ένα πρώτο βήμα για τη δημιουργία ομοσπονδιακής Κυβέρνησης.
Το μερίδιο της Ελλάδας
Σύμφωνα με πηγή της Κομισιόν, σημαντική προβλέπεται να είναι η ενίσχυση της Ελλάδας από το πρόγραμμα Next Generation EU, και προβλέπεται να φτάσει τα 33,4 δις σε καθαρές εισροές, που αντιστοιχεί περίπου στο 17,8% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ το μεικτό ποσό μαζί με την εθνική συμμετοχή αναμένεται να φτάσει τα 43,5 δις. Πιο συγκεκριμένα όμως στοιχεία θα παρουσιάσει η Επιτροπή της Πέμπτη.
Πολύ σημαντικό βήμα
Συνολικά η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την επίτευξη ενός συνολικού συμβιβασμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εάν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν κυριαρχήσουν οι μικροπολιτικοί τακτικισμοί, τότε είναι σχετικά εύκολο να φτάσουμε σε μια μεγάλη συμφωνία. Όπως είπε και ο Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Όλαφ Σολτς, η πρόταση αυτή καθιστά μια συμφωνία στο Συμβούλιο “ιδιαίτερα πιθανή”, ενώ ακόμη και από την πλευρά των “φειδωλών” δεν υπήρξε απόρριψη. Ο Καγκελάριος της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κουρτς αποκάλεσε την πρόταση “βάση για διαπραγμάτευση”, ενώ ανάλογη δήλωση έκανε και ο Υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας Στεφ Μπλοκ. Θετικές ήταν όπως αναμενόταν οι αντιδράσεις από τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, τον Ιταλό Πρωθυπουργό Τζιουζέπε Κόντε και τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Οι επόμενες δυο εβδομάδες μέχρι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες καθώς αναμένεται να γίνουν έντονες παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις, ενώ σημαντικό ρόλο θα παίξει η μορφή διεξαγωγής του Συμβουλίου, καθώς εάν υπάρξει συνεδρίαση με φυσική παρουσία των ηγετών θα είναι πιο εύκολο να υπάρξει συμφωνία, από ό,τι μέσω βιντεοδιάσκεψης.
Έστω όμως και αν η συμφωνία καθυστερήσει μερικές εβδομάδες ακόμη, είναι εξαιρετικής σημασίας το γεγονός ότι πλέον υπάρχει μια κοινή βάση ανάμεσα στο Βορρά και τον Νότο και είναι σχεδόν απίθανο πλέον να υπάρξει ρήξη. Η συμφωνία Μακρόν-Μέρκελ δημιούργησε μια τεράστια δυναμική, την οποία χρησιμοποίησε με δεξιοτεχνικό τρόπο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να υπάρξει μια συνολική πρόταση, την οποία να μην απορρίπτει κανείς εξαρχής. Μπορούμε έτσι να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον της ΕΕ.