Posted by 
Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Σε μια συμβιβαστική συμφωνία κατέληξαν τελικά μετά τα μεσάνυχτα της Πέμπτης οι 27 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προς την αντιμετώπιση των ενεργειών της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, την απειλή εφαρμογής κυρώσεων και τις προσπάθειες αναβίωσης του ευρωτουρκικού διαλόγου. Ελλάδα και Κύπρος τήρησαν σταθερή και ενιαία στάση και κατάφεραν να συμπεριληφθεί στα συμπεράσματα του Συμβουλίου το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων κατά της Τουρκίας, εάν η Άγκυρα συνεχίσει τις προκλητικές μονομερείς ενέργειες παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου.
Χρειάστηκαν πάνω από 8 ώρες διαπραγματεύσεων για να υπάρξει συμφωνία επί του τελικού κειμένου, καθώς η Γερμανία κυρίως δεν δεχόταν την ύπαρξη αναφορών για κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Τελικά ο συμβιβασμός βρέθηκε με τη χρήση του όρου “εργαλειοθήκη” (“toolbox”) μέτρων, αλλά με ρητή αναφορά στο Άρθρο 29 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Άρθρο 215 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, τα οποία αναφέρονται στην επιβολή κυρώσεων κατά τρίτων χωρών.
Στην περίληψη των συμπερασμάτων του Συμβουλίου, αναφέρεται πως “το Συμβούλιο επαναβεβαίωσε την πλήρη αλληλεγγύη με την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνουν σεβαστά” και πως “σε περίπτωση νέων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, η ΕΕ θα κάνει χρήση όλων των εργαλείων και των επιλογών που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και αυτά των κρατών-μελών της”.
Σκληρές διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία
Η γερμανική πλευρά υπό την Άνγκελα Μέρκελ τήρησε στην αρχή μια σκληρή στάση, καθώς δεν δεχόταν να υπάρχουν στα συμπεράσματα αναφορές σε κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Παρασκηνιακά, Γερμανοί διπλωμάτες ανέφεραν ότι η στάση της Γερμανίας υπαγορεύθηκε από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει η Καγκελάριος προς τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, για να αποσυρθεί το Όρουτς Ρέις και να επαναρχίσει ο διάλογος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Νίκος Αναστασιάδης αντέδρασαν στο αρχικό σχέδιο συμπερασμάτων που πρότεινε η Προεδρία, και το οποίο δεν ανέφερε το ενδεχόμενο κυρώσεων, και αντιπρότειναν δικό τους κείμενο με ρητή αναφορά σε κυρώσεις για την περίπτωση που η Τουρκία συνεχίσει τις προκλητικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Χρειάστηκε τελικά μια εξαμερής συνάντηση με τη συμμετοχή του Σαρλ Μισέλ, της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, της Άνγκελα Μέρκελ, του Εμανουέλ Μακρόν, του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Νίκου Αναστασιάδη για να υπάρξει τελικά συμβιβασμός με την αναφορά στην “εργαλειοθήκη” των μέτρων και στα άρθρα των ευρωπαϊκών συνθηκών και στη μη χρήση του όρου “κυρώσεις”. Ισχυρότατες παράλληλα ήταν οι πιέσεις προς τον Νίκο Αναστασιάδη για να άρει το κυπριακό βέτο ως προς τις κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, ειδικά από τις Βαλτικές χώρες και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Τελικά, με τη συμφωνία για το κείμενο που αφορά την Τουρκία ήρθε και η άρση του βέτο από τον Νίκο Αναστασιάδη και έτσι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε την επιβολή κυρώσεων στη Λευκορωσία.
Απειλή κυρώσεων, επανέναρξη ευρωτουρκικού διαλόγου και στο βάθος διεθνής διάσκεψη
Η απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών συνδυάζει τελικά και το καρότο και το μαστίγιο, καθώς προβλέπει αφενός την επανέναρξη του ευρωτουρκικού διαλόγου με αντικείμενο τη διεύρυνση της Τελωνειακής Ένωσης και την επέκταση της συμφωνίας του 2016 για το προσφυγικό, αλλά και προειδοποιεί αφετέρου την Τουρκία ότι η επανάληψη των προκλητικών ενεργειών της στην Ανατολική Μεσόγειο θα οδηγήσει σε επιβολή κυρώσεων.
Γίνεται δε ρητή αναφορά στην προάσπιση της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου και πως η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών θα πρέπει να γίνει αποκλειστικά μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων. Πρόκειται για διατυπώσεις που επιδίωκαν Αθήνα και Λευκωσία, και οι οποίες καλύπτουν επαρκώς τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις.
Είναι ενδιαφέρον τέλος ότι αναφέρεται στα συμπεράσματα η ιδέα της σύγκλησης μιας διεθνούς διάσκεψης, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει το πεδίο μιας συνολικής συμφωνίας για το Κυπριακό και τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο και γίνεται σαφής αναφορά στη συμφωνία όλων των εμπλεκόμενων μερών, υπονοώντας τη συμμετοχή της Κύπρου, την οποία αρνείται η Τουρκία.
Το πλήρες κείμενο των συμπερασμάτων σε ανεπίσημη μετάφραση:
15. Η ΕΕ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργασίας και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η συνέχιση του διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυρίαρχα δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ είναι απόλυτη απαίτηση. Όλες οι διαφορές πρέπει να επιλυθούν μέσω ειρηνικού διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
16. Η ΕΕ χαιρετίζει τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία, καθώς και την ανακοίνωση ότι θα συνεχίσουν τις άμεσες διερευνητικές τους συνομιλίες με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. Αυτές οι προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν και να διευρυνθούν.
17. Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες πρέπει να σταματήσουν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων με καλή πίστη, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου, και καλεί την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου να ξεκινήσει διάλογο με στόχο επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
18. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανάληψη των διαπραγματεύσεων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των ψηφισμάτων 550 και 789 του ΣΑ, και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Περιμένει το ίδιο με την Τουρκία. Η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, μετά την επανάληψη, έναν εκπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ.
19. Με την επιδίωξη εποικοδομητικών προσπαθειών για την παύση των παράνομων δραστηριοτήτων έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου, τις επαφές μεταξύ πολιτών, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου και τη συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον Πρόεδρό του, σε συνεργασία με την Πρόεδρο της Επιτροπής και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να εκπονήσει σχετική πρόταση για την αναζωογόνηση της ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας.
20. Υπενθυμίζοντας και επαναβεβαιώνοντας, μεταξύ άλλων, τα προηγούμενα συμπεράσματά του για την Τουρκία τον Οκτώβριο του 2019, σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, συμπεριλαμβανομένων σύμφωνα με το άρθρο 29 ΣΕΕ και το άρθρο 215 ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις, όπως αρμόζει, το αργότερο κατά τη σύνοδό του του Δεκεμβρίου.
21. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητά τη σύγκληση μιας πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή της. Οι τρόποι, όπως η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η Διάσκεψη θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας.
Η συνέντευξη Τύπου του Σαρλ Μισέλ και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: