Posted by 
Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Μέσω μιας ανάρτησης στο Twitter με αρκετή δημιουργική ασάφεια από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα δόθηκε τελικά στον Ερντογάν το αναγκαίο παράθυρο διαφυγής από την εξαιρετικά σοβαρή διπλωματική κρίση στην οποία είχε ρίξει τη χώρα του, με αφορμή την παρέμβαση 10 δυτικών πρέσβεων υπέρ της αποφυλάκισης του πολιτικού ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα.
Όλα ξεκίνησαν στις 18 Οκτωβρίου όταν η αμερικανική πρεσβεία μαζί με τις πρεσβείες της Γερμανίας, της Γαλλίας, του Καναδά, της Σουηδίας, της Δανίας, της Ολλανδίας, της Φινλανδίας, της Νορβηγίας και της Νέας Ζηλανδίας, εξέδωσαν μια σκληρή ανακοίνωση, όπου κατήγγειλαν τη συνεχιζόμενη μέσω δικαστικών αλχημειών επί 4 χρόνια προφυλάκιση του Καβάλα, η οποία “ρίχνει σκιά στο σεβασμό στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τη διαφάνεια του τουρκικού δικαστικού συστήματος”.
Η τουρκική Κυβέρνηση αντέδρασε έντονα στην ανακοίνωση και την επόμενη ημέρα το Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε για εξηγήσεις τους δέκα πρέσβεις που συνυπέγραψαν την ανακοίνωση. Ο Τούρκος Πρόεδρος όμως ανέβασε πολύ ψηλά τον πήχυ απειλώντας με απέλαση τους πρέσβεις. Μιλώντας στις 21/10 με δημοσιογράφους κατά την επιστροφή του από την Αφρική, δήλωσε: “Είπα στον Υπουργό Εξωτερικών μας ότι δεν μπορούμε να τους φιλοξενούμε στη χώρα μας. Είναι η αποστολή σας εδώ να δίνετε ένα τέτοιο μάθημα στην Τουρκία; Γιατί έκαναν αυτή τη δήλωση αυτοί οι δέκα πρέσβεις; Αυτοί που υπερασπίζονται αυτό το υποχείριο του Σόρος προσπαθούν να τον απελευθερώσουν”. Το Σάββατο δε επανήλθε στο θέμα και σε ομιλία του στο Εσκισεχίρ χαρακτήρισε την κοινή δήλωση των πρέσβεων “αναιδή” και πρόσθεσε πως έδωσε οδηγίες στον Υπουργό Εξωτερικών να δρομολογήσει τον χαρακτηρισμό των πρέσβεων ως “ανεπιθύμητα πρόσωπα” [“personae non gratae”], με αποτέλεσμα την απέλασή τους. “Θα αναγνωρίσουν, θα κατανοήσουν και θα μάθουν την Τουρκία. Την ημέρα που δεν θα γνωρίζουν ή δεν θα καταλάβουν την Τουρκία, θα φύγουν”, είπε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν.
Σφοδρές αντιδράσεις στη Γερμανία και σε άλλες χώρες
Οι απειλές του Ερντογάν κατά των 10 δυτικών πρεσβευτών προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στη Γερμανία, την Ολλανδία και άλλες χώρες, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες τήρησαν επιφυλακτική στάση περιμένοντας τις τελικές αποφάσεις της τουρκικής Κυβέρνησης. O Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του γερμανικού Κοινοβουλίου Νόρμπερτ Ρέτγκεν δήλωσε το Σάββατο: “Εάν απελαθούν οι πρέσβεις, τότε όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να δράσουν από κοινού και να απαντήσουν με τον ίδιο τρόπο στον Ερντογάν και την Τουρκία. Ο επιφανής Γερμανός βουλευτής πρόσθεσε: “Οι πρέσβεις κατήγγειλαν την προφυλάκιση ενός ανθρώπου χωρίς δικαστική απόφαση. Η δήλωσή τους είναι ορθή και επίκαιρη. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι μόνο εσωτερική υπόθεση μιας χώρας. Αυτό ισχύει και για την Τουρκία, η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει απομακρύνει εντελώς τη χώρα του από την Ευρώπη και τη Δύση με τέτοιες ενέργειες”. Η Αντιπρόεδρος της Μπούντεσταγκ Κλάουντια Ροτ, η οποία ανήκει στο κόμμα των Πρασίνων, ζήτησε να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία και δήλωσε: “Η διαρκώς αυξανόμενη αδίστακτη στάση του Ερντογάν απέναντι στην αντιπολίτευση πρέπει να ανασχεθεί. Πρέπει να δοθεί μια διεθνής απάντηση και να επιβληθεί εμπάργκο όπλων στην Τουρκία”.
Αρνητικό ρεκόρ για τη λίρα
Η διπλωματική κρίση ανάμεσα στην Τουρκία και τις 10 δυτικές χώρες έπληξε, όπως ήταν αναμενόμενο, την ισοτιμία της εξαιρετικά ευάλωτης τουρκικής λίρας, με αποτέλεσμα το εθνικό νόμισμα να κατρακυλήσει σε νέο αρνητικό ρεκόρ έναντι του δολαρίου και των άλλων βασικών νομισμάτων. Η ισοτιμία έναντι του δολαρίου ΗΠΑ έφτασε το πρωί της Δευτέρας στις 9,85 λίρες.
Έντονο διπλωματικό παρασκήνιο και διαφυγή μέσω της …Συνθήκης της Βιέννης
Σύμφωνα με πληροφορίες του Reuters, οι διακηρύξεις του Τούρκου Προέδρου περί απέλασης των 10 δυτικών πρέσβεων προκάλεσε πανικό στην ιεραρχία του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, καθώς έγινε πολύ γρήγορα σαφές ότι εάν η Τουρκία χαρακτήριζε personae non gratae τους 10 δυτικούς πρέσβεις, η απάντηση των εμπλεκόμενων χωρών δεν θα ήταν απλά η αμοιβαία απέλαση των πρέσβεων της Τουρκίας από τις 10 αυτές χώρες, μεταξύ των οποίων οι σύμμαχες προς την Τουρκία Γερμανία και Ολλανδία, αλλά πολύ πιθανόν η επιβολή σκληρών κυρώσεων στην Άγκυρα, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην εύθραυστη τουρκική οικονομία και τη λίρα.
Για την απενεργοποίηση της μείζονος διπλωματικής κρίσης ενεργοποιήθηκαν από τουρκικής πλευράς ο επικεφαλής σύμβουλος του Ερντογάν Ιμπραήμ Κάλιν και ο Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Σύμφωνα δε με ρεπορτάζ της Deutsche Welle, ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας απείλησε τον Ερντογάν με παραίτηση, εάν ο Τούρκος Πρόεδρος επέμενε στις εντολές για απέλαση των πρέσβεων. Φαίνεται ότι τελικά οι πιέσεις προς το Παλάτι έπιασαν τόπο και ο Ερντογάν δέχθηκε να παγώσουν οι απελάσεις εάν υπάρξει μια “διορθωτική” δήλωση από τις 10 πρεσβείες, με την οποία ο Τούρκος Πρόεδρος θα διέσωζε το ίματζ του απέναντι στην τουρκική κοινή γνώμη.
Και ενώ συγκλήθηκε το πρωί της Δευτέρας το Υπουργικό Συμβούλιο της Τουρκίας για να επικυρώσει -υποτίθεται- στις απελάσεις, η δημιουργική διπλωματία ανάμεσα στον Κάλιν, τον Τσαβούσογλου και τον πρέσβη των Ηνωμένων Πολιτειών στην Άγκυρα Ντέιβιντ Σάτερφιλντ κατάφερε να βρει την διέξοδο διαφυγής, μέσω της επίκλησης του Άρθρου 41 της Συνθήκης της Βιέννης, το οποίο αναφέρει ότι οι ξένοι διπλωμάτες έχουν την υποχρέωση να μην αναμειγνύονται στις εσωτερικές υποθέσεις του κράτους στο οποίο είναι διαπιστευμένοι.
Αυτή η φόρμουλα θεωρήθηκε από τον Ερντογάν ότι μπορεί να του προσδώσει ένα αφήγημα για να πει στην τουρκική κοινή γνώμη ότι “οι ξένοι πρέσβεις υποχώρησαν”. Και έτσι συμφωνήθηκε το κείμενο που ανάρτησε στο Twitter η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα και το οποίο αναμετέδωσαν και οι υπόλοιπες 9 πρεσβείες. Το κείμενο έχει ως εξής [ανεπίσημη μετάφραση στα ελληνικά]:
“Σε απάντηση ερωτημάτων που αφορούν στη Δήλωση της 18ης Οκτωβρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες σημειώνουν ότι τηρούν το Άρθρο 41 της Συνθήκης της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις”.
— U.S. Embassy Turkey (@USEmbassyTurkey) October 25, 2021
Επιλέχθηκε δε και μια πονηρή διαφορά στην έκδοχή της δήλωσης στην τουρκική γλώσσα, όπου αντί για “…σημειώνουν ότι τηρούν…” αναφέρεται “…σημειώνουν ότι θα τηρούν…”. Με αυτή τη δημιουργική ασάφεια στη μετάφραση ο Τούρκος Πρόεδρος χρησιμοποίησε το προπαγανδιστικό επίχειρημα ότι οι 10 πρεσβείες “υποχώρησαν”. Λίγο μετά την ανάρτηση της αμερικανικής πρεσβείας έκανε δηλώσεις σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση, λέγοντας μεταξύ άλλων:
“Πράγματι, αυτή η συκοφαντία κατά της δικαιοσύνης και της χώρας μας αποκηρύχθηκε με νέα δήλωση που έγινε σήμερα από τις ίδιες τις πρεσβείες. Πιστεύουμε ότι αυτοί οι πρέσβεις, οι οποίοι εξέφρασαν τη δέσμευσή τους στο Άρθρο 41 της Σύμβασης της Βιέννης -δηλαδή την τήρηση των νόμων και κανόνων των χωρών και τη μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις- θα είναι πιο προσεκτικοί στις δηλώσεις τους για τα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας. Επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι όποιος δεν σέβεται την ανεξαρτησία της χώρας μας ή τις ευαισθησίες του έθνους μας δεν μπορεί να φιλοξενηθεί σε αυτή τη χώρα, ανεξάρτητα από τον τίτλο που φέρει”.
Στέιτ Ντιπάρτμεντ: Παραμένουμε δεσμευμένοι στην προάσπιση του κράτους και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως
Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις δήλωσε πως η συμπληρωματική δήλωση της πρεσβείας στην Άγκυρα έγινε για “να υπογραμμιστεί ότι η δήλωση που κάναμε στις 18 Οκτωβρίου ήταν συνεπής με το άρθρο 41”, προσθέτοντας ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν τον διάλογο με την Τουρκία. “Παραμένουμε σταθεροί στη δέσμευσή μας για την προάσπιση του κράτους δικαίου, για την προάσπιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως“, τόνισε ο Αμερικανός αξιωματούχος. “Η Κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει τη συνεργασία με την Τουρκία σε κοινές προτεραιότητες και, όπως με κάθε σύμμαχο του ΝΑΤΟ, θα συνεχίσουμε να συμμετέχουμε σε διάλογο για την αντιμετώπιση τυχόν διαφωνιών“.
Τσαλακωμένος πολιτικά ο Ερντογάν από την κρίση
Η διπλωματική διευκόλυνση των Ηνωμένων Πολιτειών και των άλλων κρατών προς τον Ερντογάν μέσω της “διευκρινιστικής δήλωσης” ήταν ένας πολύ εύσχημος τρόπος για να αποφευχθεί μια άνευ προηγουμένου διπλωματική κρίση, η οποία θα έβλαπτε μεν βαρύτατα την Τουρκία, αλλά δεν θα ωφελούσε σε τίποτε και τις δυτικές χώρες ως προς τις σχέσεις τους με την Άγκυρα. Ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί ότι κορόιδεψε για ακόμη μια φορά τον τουρκικό λαό, πουλώντας το ψευδοαφήγημα των ξένων που δήθεν επιβουλεύονται την εθνική κυριαρχία της Τουρκίας και που στο τέλος τους αναγκάζει σε υποχώρηση ο μέγας ηγέτης. Είναι αμφίβολο όμως εάν αρκετοί Τούρκοι πολίτες πιστεύουν πια τα ψεύδη του Ερντογάν. Η ηγέτης του αντιπολιτευτικού εθνικιστικού κόμματος İYİ Μεράλ Ακσενέρ δήλωσε ξεκάθαρα ότι όταν διεθνείς παράγοντες διαμαρτύρονται επειδή η χώρα δεν συμμορφώνεται με αποφάσεις ενός διεθνούς δικαστηρίου, αυτό δεν αποτελεί παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας και της δικαιοσύνης.
Ως προς τη διεθνή κοινότητα δε, ο Τούρκος Πρόεδρος έδειξε ότι δεν τολμά να φτάσει στα άκρα ως προς τις απειλές που εξαπολύει. Στη συγκεκριμένη υπόθεση φαίνεται πως δεν εκτίμησε καλά τις δυνάμεις του ή τις αντιδράσεις του κατεστημένου του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο δεν προτίθεται σε καμία περίπτωση να παρακολουθεί άπραγο την κατάρρευση των διπλωματικών σχέσεων της χώρας, επειδή ο Ερντογάν έχει μανία καταδίωξης εναντίον του Οσμάν Καβάλα. Η δικαστική περιπέτεια μάλιστα του επιφανούς Τούρκου ακτιβιστή και φιλάνθρωπου έχει ακόμη πολλά επεισόδια, καθώς μετά από αυτές τις εξελίξεις είναι πιθανή πλέον η άσκηση κυρώσεων κατά της Τουρκίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η υπομονή πολλών διεθνών παραγόντων με τα απρόβλεπτα τερτίπια του Τούρκου ηγέτη έχει αρχίσει να τελειώνει.