Posted by Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Στις αρχές του περασμένου Αυγούστου οι στρατιωτικές ηγεσίες της Τουρκίας και των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν εμπλακεί σε έντονες διαπραγματεύσεις με σκοπό την ικανοποίηση ενός πάγιου τουρκικού αιτήματος: τη δημιουργία μιας “ζώνης ασφαλείας” ανατολικά του Ευφράτη εντός των συριακών συνόρων, σε μήκος 350 χιλιομέτρων και σε βάθος περίπου 30 χιλιομέτρων. Αρχικά οι τουρκικές αρχές ισχυρίζονταν ότι ο σκοπός αυτής της “ζώνης ασφαλείας” ήταν η ασφάλεια της τουρκικής επικράτειας από επιθέσεις της κουρδικής στρατιωτικής οργάνωσης YPG (“Μονάδες Λαϊκής Προστασίας”), η οποία συνδέεται ιδεολογικά με την κουρδική τρομοκρατική οργάνωση PKK. Πρόκειται για την οργάνωση που αντιστάθηκε με απαράμιλλο σθένος και τεράστιες θυσίες στους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους από το 2014 και που αποτέλεσε το βασικό στρατιωτικό πυρήνα που με τη βοήθεια αμερικανικών, γαλλικών, βρετανικών και άλλων δυνάμεων κατάφερε να υπερνικήσει τελειωτικά τους τζιχαντιστές στις αρχές του 2019. Τα τελευταία τρία δε χρόνια είχε συμπτυχθεί με άλλες αραβικές και ασσυριακές πολιτοφυλακές της ανατολικής Συρίας σε έναν ευρύτερο ανταρτικό στρατό, τις “Syrian Defense Forces” (SDF), όπου το “φιλο-PKK” προφίλ είχε μειωθεί σημαντικά.
Η ιδέα της δημιουργίας μιας “ζώνης ασφαλείας” νότια των Τουρκοσυριακών συνόρων είναι αρκετά παλιά και είχε αποτυπωθεί και στη Συμφωνία των Αδάνων που είχε συνάψει η Τουρκία με τη Συρία το 1998, όπου υπήρχε η πρόβλεψη για μια ζώνη βάθους 5 χιλιόμετρων εντός της συριακής επικράτειας, “σε περίπτωση που συνεχίζονταν οι τρομοκρατικές επιθέσεις κατά της Τουρκίας”.
Στις 7 Αυγούστου επήλθε τελικά ανάμεσα σε στρατιωτικούς αξιωματούχους της Τουρκίας και των ΗΠΑ για τη δημιουργία μιας “ζώνης ασφαλείας”, στην οποία θα είχαν κοινή εποπτεία οι τουρκικές και οι αμερικανικές δυνάμεις και πολύ σύντομα ξεκίνησε η δημιουργία κοινών παρατηρητηρίων ανάμεσα στις δυο στρατιωτικές δυνάμεις, όπως και κοινές περιπολίες. Οι κουρδικές δυνάμεις είχαν συμφωνήσει σε όλες τις παραμέτρους της τουρκοαμερικανικής συμφωνίας και δεν υπήρξε κανένα αρνητικό περιστατικό. Τηρώντας μάλιστα όλες τις πρόνοιες της συμφωνίας, απομάκρυναν από την προβλεπόμενη περιοχή τα βαρέα όπλα και διέλυσαν τους οχυρωματικούς μηχανισμούς. Η Τουρκία εν τω μεταξυ πίεζε διαρκώς για ταχύτερη εφαρμογή της συμφωνίας και απειλούσε για μονομερή παρέμβαση.
Το σχέδιο εθνοκάθαρσης
Ώσπου στις 24 Σεπτεμβρίου ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκάλυψε κατά τη διάρκειά της ομιλίας του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στην Νέα Υόρκη τον πραγματικό στόχο της Τουρκίας ως προς τη δήθεν “ζώνης ασφαλείας”: τον εποικισμό της βορειοανατολικής Συρίας με ένα εκατομμύριο Άραβες Σύρους πρόσφυγες μέσω της κατασκευής 140 νέων πόλεων (“χωριών” όπως τα αποκάλεσε), κόστους 27 δισεκατομμυρίων δολλαρίων, ζητώντας μάλιστα τη χρηματοδότηση τους από τη “διεθνή κοινότητα”. Τις επόμενες ημέρες μάλιστα εξειδίκευσε τις διεκδικήσεις του ζητώντας αυτά τα χρήματα κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπονοώντας ότι αν δεν ικανοποιηθεί το αίτημά του θα ανοίξει τα δυτικά σύνορα της χώρας του ώστε να συρρεύσουν οι Σύροι πρόσφυγες προς την Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη. Πρόκειται για δηλαδή για ένα κυνικό σχέδιο εθνοκάθαρσης της Βόρειας Συρίας από τους Κούρδους κατοίκους της και δημογραφικής αλλοίωσης της περιοχής από φιλοισλαμιστές Σύρους.
Η τηλεφωνική επικοινωνία της Κυριακής
Το πρωί της Κυριακής όμως υπήρξε μια μακρά τηλεφωνική συνομιλία ανάμεσα στον Ερντογάν και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, από την οποία προέκυψε μεταξύ άλλων η απόφαση του Αμερικανού Προέδρου να αποσύρει άμεσα όλες τις αμερικανικές δυνάμεις από τη βορειοανατολική Συρία και να δώσει έτσι το πράσινο φως στην Τουρκία να εισβάλει στα συριακά εδάφη και να επιβάλει δια των όπλων το master plan του Ερντογάν για αλλαγή του status quo στην περιοχή. Η είδηση έσκασε σαν βόμβα το πρωΐ της Δευτέρας (μεσάνυχτα ώρα Ουάσιγκτον) με ανακοίνωση εκπροσώπου του Λευκού Οίκου, όπου εντελώς κυνικά αναφερόταν ότι “η Τουρκία θα προχωρήσει σύντομα στην επιχείρηση που σχεδιάζει εδώ και καιρό στη βόρεια Συρία και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα υποστηρίξουν και δεν θα συμμετάσχουν στην επιχείρηση, και αφού έχουν νικήσει το Ισλαμικό Χαλιφάτο, δεν θα βρίσκονται στην εγγύς περιοχή”. Γίνεται δε προσπάθεια να εμπλακεί στην υπόθεση το άσχετο θέμα της διαχείρισης των αιχμαλώτων τζιχαντιστών της της τύχης τους. Στην ανακοίνωση του Λευκού Οίκου αναφέρεται πως η Τουρκία αναλαμβάνει πλέον τους αιχμαλώτους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, τους οποίους “η Γαλλία, η Γερμανία και άλλα ευρωπαϊκά δεν δέχθηκαν να πάρουν πίσω, παρ’ ότι οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους προέρχονται από αυτές τις χώρες”.
Λίγη ώρα μετά την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, αμερικανικές δυνάμεις που στάθμευαν στις συνοριακές πόλεις Ρας αλ-Νιν και Ταλ Αμπιάντ εθεάθησαν να αποχωρούν από τις βάσεις τους. Εντελώς όμως αιφνιασμένοι από την απόφαση του Τραμπ βρέθηκαν οι σύμμαχοι στη Συρία, η Γαλλία και η Βρετανία και η Γαλλία, οι οποίες έμαθαν για την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων! Έγινε δε γνωστό ότι στη συγκεκριμένη απόφαση ο Τραμπ υπερκέρασε όλες τις εισηγήσεις των επιτελών του αμερικανικού Πενταγώνου και αποδέχθηκε την εισήγηση ενός ελάχιστα γνωστού συμβούλου του Προέδρου, του πρώην πρέσβη των ΗΠΑ στην Τουρκία Τζέιμς Τζέφρυ, ο οποίος είναι φανατικός υποστηρικτής των τουρκικών συμφερόντων στο Λευκό Οίκο.
Οι Κούρδοι στη Συρία αντέδρασαν με αποτροπιασμό στην αναπάντεχη ανατροπή της κατάστασης από τον Τραμπ και εκπρόσωπος του SDF έγραψε στο Twitter, “γνωρίζαμε ότι δεν θα μένατε για πάντα εδώ για να μας προστατεύετε αλλά οφείλετε μια εξήγηση σε αυτούς τους ανθρώπους που πιστεύοντας σε εσάς ξήλωσαν όλες τις αμυντικές εγκαταστάσεις στις πόλεις τους και είναι τώρα πλήρως ανυπεράσπιστοι”.
Μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό και το γεγονός ότι μεσολάβησε η νύχτα στις ΗΠΑ, ήρθαν όμως και οι αντιδράσεις εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες μάλιστα ήταν πολλές και μάλιστα απρόβλεπτες, καθώς για πρώτη ίσως φορά ύψωσαν το ανάστημά τους απέναντι στον Τραμπ οι πολιτικοί του σύμμαχοι στο Κογκρέσο και το διπλωματικό σώμα. Την πλέον οξεία επίθεση τη δέχθηκε ο Τραμπ από τον στενό του σύμμαχο στη Γερουσία, τον βετεράνο γερουσιαστή Λίντσεϊ Γρέιαμ, ο οποίος μάλιστα πριν από δέκα ημέρες είχε συναντηθεί με τον Ερντογάν στην Νέα Υόρκη, σε μια προσπάθεια να τον πείσει να κρατήσει σε αδράνεια το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 με αντάλλαγμα την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα του πολεμικού αεροσκάφους F-35. O Γκρέιαμ σε δηλώσεις του και tweets που έγραψε δήλωσε πως η απόφαση του Τραμπ είναι απαράδεκτη και πως θα οδηγήσει σε καταστροφή και πήρε πρωτοβουλία μαζί με τον Δημοκρατικό γερουσιαστή Κρις Βαν Χόλεν για να φέρουν νομοθετική πρωτοβουλία στη Γερουσία με την οποία η Τουρκία θα υποστεί βαριές κυρώσεις εάν εισβάλει στη Συρία και μάλιστα γίνεται και αναφορά για “αναστολή της συμμετοχής της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ”!
Ο Τραμπ βλέποντας τις αντιδράσεις κατέφυγε στο αγαπημένο εργαλείο το Twitter και αρχικά προσπάθησε να δικαιολογήσει την απόφαση λέγοντας πως “αφού νικήσαμε το Ισλαμικό Κράτος πρέπει επιτέλους να επιστρέψουν πίσω οι στρατιώτες μας”, επανέλαβε το παντελώς άσχετο θέμα της διαχείρισης των αιχμαλώτων τζιχαντιστών και πως τώρα θα τους αναλάβει η Τουρκία, ενώ οι αιχμάλωτοι τζιχαντιστές είναι στα χέρια του SDF και όχι στην ευθύνη των Αμερικανικών δυνάμεων. Έφτασε δε στο σημείο να ισχυριστεί ότι “οι Κούρδοι πολέμησαν μεν αλλά επειδή τους δίναμε εμείς χρήματα και όπλα”, ωσάν δηλαδή οι Κούρδοι να ήταν μισθοφόροι των Ηνωμένων Πολιτειών και πολέμησαν για τα χρήματα! Λίγο αργότερα άλλαξε αφήγημα και απείλησε την Τουρκία ότι θα την “καταστρέψει οικονομικά” εάν “ξεφύγει εκτός ορίων”, όπως έχει “κάνει ξανά”.
Το τελικό πολιτικό χτύπημα στον Τραμπ ήρθε αργά το απόγευμα από τον επικεφαλής της πλειοψηφίας των Ρεπουμπλικανών στη Γερουσία Μιτς ΜακΚόνελ, ο οποίος δήλωσε πως η απόφαση του Προέδρου Τραμπ “θα ωφελήσει μόνο τη Ρωσία, το Ιράν και το καθεστώς του Άσαντ και θα αυξήσει τον κίνδυνο αναγέννησης του Ισλαμικού Κράτους και άλλων τρομοκρατικών ομάδων”.
Τα συμβόλαια-φιλέτα της κατασκευής των “χωριών”
Η Τουρκία εν τω μεταξύ βλέποντας τις αντιδράσεις τηρεί στάση αναμονής και ο Ερντογάν δήλωσε πως “το εύρος της επιχείρησης στη Συρία θα το συζητήσουμε με τον Πρόεδρο Τραμπ όταν συναντηθούμε στην Ουάσιγκτον πριν από τα μέσα Νοεμβρίου”. Στον τομέα της προπαγάνδας η τουρκική πλευρά επιμένει στο αφήγημα ότι το SDF είναι ουσιαστικά τρομοκράτες του PKK αλλά έχει ελάχιστη απήχηση στη διεθνή σκηνή. Πολλοί παρατηρητές δε, προσπαθώντας να διερευνήσουν τα κίνητρα πίσω από την απόφαση του Τραμπ, συνδέουν αυτήν την κίνηση με τα μυθικά συμβόλαια που θα λάβουν κατασκευαστικές εταιρείες της Τουρκίας αλλά και της Σαουδικής Αραβίας για την ανέγερση των περίφημων 140 “χωριών” που θα στεγάσουν το ένα εκατομμύριο Σύρους στο μαζικό αυτό σχέδιο εθνοκάθαρσης της βόρειας Συρίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι τουρκική εταιρεία σκυροδέματος με έδρα την νότια Τουρκία και με σοβαρές διασυνδέσεις με τον κύκλο του Ερντογάν είδε σήμερα την μετοχή της να εκτοξεύεται στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης κατά 58%.
Μεγάλη διπλωματική ήττα για τις ΗΠΑ
Όποια πάντως και να είναι η έκβαση της διελκυστίνδας ανάμεσα στον Τραμπ και τη Γερουσία για την απόφαση αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία, το αποτέλεσμα αυτής της δραματικής ημέρας ήταν μια βαρειά διπλωματική ήττα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, στα όρια του διασυρμού. Όλοι έκαναν λόγο για “προδοσία” απέναντι στους συμμάχους τους στον αγώνα κατά του τζιχαντισμού, και μάλιστα ενώ είχαν δοθεί πολύ συγκεκριμένες εγγυήσεις στους Κούρδους για να απομακρύνουν τον οπλισμό τους και να διαλύσουν τα οχυρωματικά τους έργα. Θα χρειαστούν προσπάθειες και πολιτικό κεφάλαιο για να αποκαταστήσουν οι ΗΠΑ την αξιοπιστία τους όχι μόνο στην περιοχή αλλά ευρύτερα στη διεθνή σκηνή.