Posted by Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Η Διάσκεψη του Βερολίνου είχε διαφημιστεί πριν ξεκινήσει ως η κρίσιμη καμπή για την εξέλιξη της λιβυκής κρίσης και τη λήξη του πολυετούς εμφυλίου πολέμου, αλλά μετά την πραγματοποίησή της δεν είναι απολύτως σαφές εάν τελικά θα επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι της. Είναι βέβαιο πως την Κυριακή στο Βερολίνο έγινε ένα μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς τα εμπλεκόμενα μέρη δεσμεύθηκαν να σεβαστούν την κατάπαυση του πυρός και να εφαρμόσουν επιτέλους το εμπάργκο όπλων σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Στα συμπεράσματα της Διάσκεψης περιγράφεται ένα πλάνο δράσης για την τελική διευθέτηση του λιβυκού ζητήματος, επαναλαμβάνοντας και επαναδιατυπώνοντας θέσεις που είχαν συμφωνηθεί και σε προηγούμενες διασκέψεις για τη Λιβύη. Σε πρακτικό όμως επίπεδο είναι λίγες και ασαφείς οι δεσμεύσεις των αντιμαχόμενων πλευρών και θα πρέπει να φανεί στο πεδίο των επιχειρήσεων εάν αυτές οι δεσμεύσεις θα τηρηθούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Φαγιέζ αλ-Σαράζ και Χαλίφα Χάφταρ δεν συναντήθηκαν δια ζώσης στο Βερολίνο, καθώς όπως παραδέχθηκε και η οικοδέσποινα της Διάσκεψης Άνγκελα Μέρκελ στις δηλώσεις της “οι διαφορές τους είναι ακόμη πολύ μεγάλες”.
Για να χρυσωθεί το χάπι του αποκλεισμού της Τυνησίας και της Ελλάδας από τη Διάσκεψη, ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου ότι στα επόμενα στάδια της “διαδικασίας του Βερολίνου” θα μπορέσουν να πάρουν μέρος και οι χώρες που δεν συμμετείχαν στη Διάσκεψη του Βερολίνου.
Κλειδί η κοινή στρατιωτική επιτροπή
Η πλέον σημαντική απόφαση της Διάσκεψης είναι πιθανότατα η συγκρότηση μιας κοινής στρατιωτικής επιτροπής (JMC), στην οποία θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι και των δυο αντιμαχόμενων πλευρών αλλά και στρατιωτικοί σύμβουλοι από τις εμπλεκόμενες χώρες και τα Ηνωμένα Έθνη, και η οποία θα καθορίσει το πλαίσιο τήρησης της κατάπαυσης του πυρός αλλά και των όρων οριστικής εκεχειρίας, αφοπλισμού των ανταρτικών ομάδων και τήρησης του εμπάργκο όπλων. Είναι θετικό ότι οι Σαράζ και Χάφταρ όρισαν εκπροσώπους τους στην κοινή στρατιωτική επιτροπή, η οποία αναμένεται να ξεκινήσει τις εργασίες της μέσα στις επόμενες ημέρες. Από την λειτουργικότητα της JMC και το βαθμό σεβασμού της από τα αντιμαχόμενα μέρη θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και η τελική ειρήνευση στη Λιβύη.
Επανεκκίνηση του πολιτικού διαλόγου
Οι συμμετέχοντες στη Διάσκεψη ανέθεσαν στον Χασάν Σαλαμέ, ειδικό εκπρόσωπο για τη Λιβύη του ΓΓ του ΟΗΕ, να αναλάβει μια νέα πρωτοβουλία για την επανεκκίνηση στο τέλος Ιανουαρίου του πολιτικού διαλόγου στη βάση της “Λιβυκής Πολιτικής Συμφωνίας” του Δεκεμβρίου 2015, μέσω της σύγκλισης του “Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου” στη Γενεύη, στο οποίο θα συμμετέχουν 40 Λίβυοι εκπρόσωποι των τοπικών κοινοτήτων και των φυλών. Στόχος του Φόρουμ θα είναι η αναδιοργάνωση του Προεδρικού Συμβουλίου, και το σημαντικότερο, η ανάδειξη νέου Πρωθυπουργού στη θέση του Φαγιέζ αλ-Σαράζ και η συγκρότηση μιας ενιαίας Κυβέρνησης, την οποία θα πρέπει να εγκρίνει η Βουλή των Αντιπροσώπων.
Η επόμενη μέρα
Παρόλες τις ασάφειες και τα κενά που αφήνει η Διάσκεψη του Βερολίνου, είναι σαφές πως η βασική συμφωνία των εμπλεκομένων μερών να σεβαστούν την κατάπαυση του πυρός και να βοηθήσουν στην επανεκκίνηση του πολιτικού διαλόγου προσδίδει μια νέα δυναμική στο λιβυκό ζήτημα. Πολλά θα κριθούν βέβαια από την πραγματική βούληση των αντιμαχόμενων πλευρών για την επίτευξη ειρήνης. Αυτό θα φανεί τις επόμενες εβδομάδες, αλλά πλέον υπάρχει μεγάλη διπλωματική και πολιτική πίεση από πολλές πλευρές να υπάρξει πραγματική πρόοδος και έτσι δύσκολα κάποιο από τα αντιμαχόμενα μέρη θα ρισκάρει να αναλάβει την ευθύνη επανέναρξης των εχθροπραξιών. Ερωτηματικό παραμένει το ζήτημα των ισλαμιστικών ανταρτικών οργανώσεων που μάχονται στο πλευρό της Κυβέρνησης Σαράζ και το κατά πόσον θα δεχθούν να αφοπλιστούν, να αυτοδιαλυθούν και να ενταχθούν στις νέες κρατικές δομές που θα δημιουργηθούν στο μέλλον.
Η Τουρκία
Τα αποτελέσματα της Διάσκεψης του Βερολίνου θέτουν σε αμφισβήτηση τα σχέδια του Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη Λιβύη, καθώς αναστέλλεται προς το παρόν το πλάνο τουρκικής στρατιωτικής εισβολής και μεταφοράς στρατευμάτων και τίθεται υπό αμφισβήτηση η πρωθυπουργία του πειθήνιου οργάνου του Τούρκου Προέδρου, του Φαγιέζ αλ-Σαράζ. Για το φλέγον για την Ελλάδα ζήτημα του μνημονίου Ερντογάν-Σαράζ για τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο δεν έγινε ειδική μνεία, καθώς η παρουσία στο Βερολίνο του Ερντογάν δεν θα επέτρεπε κάτι τέτοιο. Σε κάθε περίπτωση πάντως, μετά το Βερολίνο η Τουρκία φαίνεται πως δεν έχει πλέον τις ίδιες δυνατότητες εκβιασμών και πίεσης στο λιβυκό παίγνιο.