Posted by 
Γράφει ο Στάθης Παπανικολάου*
Κάτι που σίγουρα θα αφήσει πίσω της η περιπέτεια της αντιμετώπισης του κορωνοϊού είναι η αντίληψη μας για την εξ αποστάσεως εργασία. Ανάγκα και οι θεοί πείθονται λοιπόν και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις πλέον των δημόσιων υπηρεσιών, για τις οποίες πρέπει να γίνει προσέγγιση από διαφορετική οπτική, στρέφονται όπου αυτό είναι δυνατόν στην εξ αποστάσεως εργασία.
Λαμβάνοντας υπόψη την κοινή και με οικονομικούς όρους αποδεδειγμένη παραδοχή ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας αξίζει να διερευνήσουμε την αντίληψη τους περί της εξ αποστάσεως εργασίας. Είναι κοινή παραδοχή ότι η εξ αποστάσεως εργασία ήρθε σε μεγάλη κλίμακα, ένεκα των συνθηκών, σαν μια “quick and dirty” λύση μονόδρομος για την ελληνική ΜμΕ. Ως μια γρήγορη άνευ πρότερου σχεδιασμού λύση ανάγκης, απόρροια της κρατικής παρέμβασης ή της προληπτικής ενέργειας των ίδιων των ΜμΕ για την προσωρινή αναστολή ή περιορισμό της λειτουργίας τους. Καθότι προφανώς βασικές ζωτικής σημασίας διαδικασίες της επιχείρησης έπρεπε να συνεχίσουν να εκτελούνται και να υποστηρίζονται έστω και εξ αποστάσεως και με την τεχνολογία να προσφέρει τον τρόπο, η εξ αποστάσεως εργασία ήταν η προφανής λύση για τις ΜμΕ. Οι μεγάλες εταιρείες έχουν συνήθως διαφορετικά δομημένα συστήματα οργάνωσης σε επίπεδο πληροφοριακών συστημάτων, υποστήριξής τους αλλά και διαδικασίες που τους επιτρέπουν την ομαλή και ασφαλή μετάβαση σε μοντέλα εξ αποστάσεως εργασίας ακόμη και σε περιόδους κρίσης. Οπότε δε θα εμβαθύνουμε στην θεώρηση των μεγάλων επιχειρήσεων επί της εξ αποστάσεως εργασίας. Πέραν του γεγονότος ότι συνήθως πολλές εξ αυτών έχουν ήδη ενσωματώσει αυτή την πρακτική στην κανονικότητά τους.
Ας εξετάσουμε τις παραμέτρους της τεχνολογίας και της εταιρικής διοίκησης των ΜμΕ ως παράγοντες που επηρεάζουν την υιοθέτηση της εξ αποστάσεως εργασίας από αυτές. Η μηχανογράφηση των ελληνικών ΜμΕ ξεκίνησε με ένταση τη δεκαετία του ‘90 για να μπει στον πάγο την δεκαετία της οικονομικής κρίσης. Οδήγησε σημαντικό μέρος αυτών στο να βασίζει πλέον μέρος των επιχειρησιακών τους λειτουργιών, των κρίσιμων τουλάχιστον, σε κάποιο επιχειρησιακό πληροφοριακό σύστημα όπως ERP, CRM κλπ. Τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα, και στην Ελλάδα παράγονται ορισμένα ιδιαιτέρως υψηλού επιπέδου, παρέχουν πλέον ιδιαίτερα μεγάλες δυνατότητες μηχανογράφησης, αυτοματοποίησης διαδικασιών αλλά και ασφαλούς τηλεργασίας. Πολύ μεγαλύτερες μάλιστα από αυτές που πραγματικά εκμεταλλεύεται ακόμη και η καλύτερα οργανωμένη ΜμΕ που μπορούμε να σκεφτούμε να έχει υιοθετήσει τέτοια συστήματα.
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών αποτέλεσε αναμφίβολα τροχοπέδη στην διάχυση αυτών των πληροφοριακών συστημάτων στην ελληνική ΜμΕ, αλλά και στην επέκταση της υλοποίησης τους σε όσες επιχειρήσεις είχαν ήδη επενδύσει σε τέτοια συστήματα προ κρίσης. Πως να μη γίνει αυτό άλλωστε σε μια οικονομία ευρισκόμενη σε ύφεση όπου η φοροεπιδρομή προς την ΜμΕ, σε συνδυασμό με τη δυσλειτουργία του τραπεζικού συστήματος, σχεδόν εκμηδένισε τα όποια περιθώριά της για αναπτυξιακές επενδύσεις όπως αυτές σε νέες τεχνολογίες. Ορισμένες ΜΜΕ απλά δεν αναβάθμισαν καν τα εγκατεστημένα, προ του έτους 2000, πληροφοριακά τους συστήματα, ενώ ακόμη και αυτές που το έκαναν δεν μπορούσαν πλέον να διαθέσουν τους απαιτούμενους πόρους για να αναδιοργανώσουν τις εσωτερικές τους διαδικασίες εκμεταλλευόμενες τις δυνατότητες που τους έδιναν αυτά τα συστήματα ώστε να αποδώσει στο μέγιστο η επένδυσή τους. Η τεχνολογία δηλαδή ήταν εκεί, υπήρχε και μάλιστα οι εταιρείες που αναπτύσσουν τέτοια συστήματα συνέχισαν να τα εξελίσσουν, απλά αυτή η εξέλιξη δεν περνούσε στις ΜμΕ.
Η ενσωμάτωση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων σε μια ΜμΕ αλλάζει τις διαδικασίες της, πολλές φορές ακόμη και το επιχειρηματικό της μοντέλο έως και την κουλτούρα της και αποτελεί πραγματικό μοχλό για την ανάπτυξή της. Τα συστήματα αυτά και ειδικά τα ERP συστήματα προσφέρουν λύσεις και αναδεικνύουν νέες δυνατότητες για την ΜμΕ, μεταξύ άλλως και αυτή της αποτελεσματικής, αποδοτικής και ασφαλούς, μην το ξεχνάμε αυτό, εξ αποστάσεως εργασίας. Πόσες ΜμΕ επιχειρήσεις επενδύουν σε τακτική υποστήριξη του hardware & software που διαθέτουν, πχ. συντήρηση, αναβάθμιση, ασφάλεια κλπ, και εν τέλη πόσες από αυτές έχουν προνοήσει για την ασφαλή δυνατότητα απομακρυσμένης λειτουργίας πχ με μετάβαση στο cloud ή έστω με υλοποίηση άλλων τεχνολογίων όπως vpn κλπ;
Ας δούμε τι γίνεται σε χώρες τεχνολογικά ποιο προηγμένες από τη δική μας. Πιο προηγμένες όχι ως προς την παραγωγή τεχνολογίας αιχμής αλλά ως προς τη διείσδυση αυτής της τεχνολογίας στις ΜμΕ. Industry 4.0, digital transformation, supply chain digitalization κλπ είναι η νέα γενιά των project σε επίπεδο πληροφοριακών συστημάτων. Μιλάμε δηλαδή για concept και project που αφορούν τον νέο τρόπο διαχείρισης της πληροφορίας. Δε συζητάμε λοιπόν για το αν μπορούμε να εργαζόμαστε αποτελεσματικά και με ασφάλεια από απόσταση, αυτό το έχει λύσει η τεχνολογία από την προηγούμενη κιόλας δεκαετία.
Συνεπώς παρά την όποια υστέρηση ως προς τη διάδοση της εξ αποστάσεως εργασίας στη χώρα μας μπορούμε τουλάχιστον να κάνουμε το παραπάνω βήμα και υπάρχουν αξιόλογες ελληνικές επιχειρήσεις υψηλού επιπέδου τόσο στον τομέα της παροχής και υποστήριξης πληροφοριακών συστημάτων όσο και στη παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών με know-how ικανό να υποστηρίξει αυτή την προσπάθεια. Αυτό που χρειάζεται, εκτός από τα απαραίτητα χρηματοδοτικά εργαλεία, είναι η αλλαγή κουλτούρας. Πόσοι εργοδότες ΜμΕ προσέφεραν, προ ειδικών καταστάσεων ένεκα κορωνοϊού, δυνατότητα τακτικής εξ αποστάσεως εργασίας στους εργαζομένους τους; Σίγουρα πολύ λίγοι. Την ώρα που πολλές επιχειρήσεις στο εξωτερικό αυτό το έχουν σχεδόν καθιερώσει ως μέρους του πακέτου της οικονομικής προσφοράς τους προς τους εργαζόμενους. Δεκτό, εν μέρει, ότι οι περισσότεροι εργοδότες ΜμΕ στη χώρα μας δεν γνώριζαν αν και πως αυτό μπορεί να γίνει και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στον εργαζόμενο και στην επιχείρηση. Και λέω εν μέρει γιατί εν έτει 2020 με τον οργασμό τεχνολογικών εξελίξεων σε κάθε κλάδο, την ευκολία αναζήτησης γνώσης και την ταχύτητα διάδοσης της πληροφορίας δεν χρειάζεται να (ξανα)ανακαλύψουμε τον τροχό. Αρκεί απλά να δούμε τι συμβαίνει σε ομοειδείς, ως προς τον κλάδο δραστηριότητας, ΜμΕ που θεωρούμε ως πρότυπα και εφαρμόζουν τέτοιες πρακτικές εξ αποστάσεως εργασίας. Τι έχουν εφαρμόσει, πως το υλοποίησαν, ως ποιο βαθμό, με ποια αποτελέσματα κλπ. Προφανώς για κάποιο λόγο το τόλμησαν και για να συνεχίζουν να το εφαρμόζουν έχουν αποτιμήσει συγκεκριμένα μετρήσιμα οφέλη. Για να μην επεκταθούμε στην διαθεσιμότητα πληθώρας ακαδημαϊκών μελετών περί του θέματος της εξ αποστάσεως εργασίας.
Υπό την πίεση των συνθηκών ένεκα του κορωνοϊού και χωρίς κάποιο προετοιμασμένο πλάνο οι ΜμΕ κάνουν αυτή την περίοδο βεβιασμένα το ‘πείραμα’ της τηλεργασίας. Ας αξιοποιήσουν λοιπόν αυτά τα συμπεράσματα και ας μπουν στη διαδικασία, με εξωτερική καθοδήγηση αν χρειαστεί, να αναζητήσουν και να αξιολογήσουν τα δικά τους περιθώρια τακτικής παροχής εξ αποστάσεως εργασίας. ‘Commitment from the top’ αναφέρουν όλα τα εγχειρίδια management ως ένα από τα βασικά προαπαιτούμενα για επιτυχημένη ενδοεπιχειρησιακή αλλαγή. Ιδού λοιπόν η ευκαιρία για την διοίκηση των ΜμΕ και με την σπάνια δυνατότητα για custom made συμπεράσματα ανά επιχείρηση από το ‘πείραμα’ εν εξελίξει. Ευκαιρία από αυτές που υπό κανονικές συνθήκες δεν προκύπτει εύκολα. Ας την εκμεταλλευτούμε.
* Ο Στάθης Πανανικολάου είναι Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης με μεταπτυχιακό στην Επιχειρησιακή Έρευνα και στην Εφοδιαστική Αλυσίδα. Με πλέον της δεκαετούς προϋπηρεσίας στο κλάδο της Εφοδιαστικής Αλυσίδας & Logistics σε επιχειρησιακούς ρόλους τόσο σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα αλλά και σε πολυεθνικές εταιρείες στο εξωτερικό (ΕΕ). Τα τελευταία έτη δραστηριοποιείται στο κλάδο των πληροφοριακών συστημάτων και συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ΜμΕ Εφοδιαστικής Αλυσίδας & Logistics.