Posted by Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία ενός Ταμείου Ανάκαμψης των οικονομιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έγιναν κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης των Ευρωπαίων ηγέτων την Πέμπτη, αν και παραμένουν σε μεγάλο βαθμό οι διαφωνίες ανάμεσα στις χώρες του Βορρά και του Νότου για τις σημαντικές και ευαίσθητες παραμέτρους του όλου εγχείρηματος, που είναι το σύνολο των χρημάτων που θα συγκεντρωθούν και ο τρόπος διάθεσής τους στα κράτη-μέλη.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσήλθαν στη τηλεδιάσκεψη με πολύ διαφορετική διάθεση από ότι τις προηγούμενες φορές και οι ακραίες θέσεις και οι κόκκινες γραμμές έδωσαν σε μεγάλο βαθμό τη θέση τους σε αντιπαράθεση επιχειρημάτων. Εάν κανείς περίμενε ότι στη τηλεδιάσκεψη αυτή θα υπήρχε συμφωνία, τότε θα μπορεί να κάνει λόγο για αποτυχία. Εάν όμως κανείς θυμηθεί που βρισκόμασταν μέχρι πριν από μερικές ημέρες, τότε μπορεί κανείς να κάνει λόγο για σημαντική πρόοδο.
Που συμφωνούν και που διαφωνούν
Οι 27 ηγέτες συμφώνησαν κατ’ αρχάς ότι θα δημιουργηθεί ένα “Ταμείο Ανάκαμψης, Ανασυγκρότησης και Αλληλεγγύης”, το οποίο θα είναι οργανικά διασυνδεδεμένο με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ), τον επταετή δηλαδή προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2021~2027. Εγκαταλείπεται δηλαδή η αρχική πρόταση της Γαλλίας, αλλά και οι συναφείς προτάσεις της Ισπανίας και της Ιταλίας που προέβλεπαν ένα νέο θεσμό που θα εξέδιδε κοινό χρέος με τη μορφή ευρωομολόγων. Κατάλαβαν όλοι ότι η δημιουργία νέων θεσμών και οργάνων απαιτεί πολύ χρόνο και διαδικασίες, και πιθανότατα και αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Συνθήκης. Η ενσωμάτωση του Ταμείου στο ΠΔΠ αποτελεί μια σχετικά απλή νομικά και γραφειοκρατικά διαδικασία, καθώς εκεί υπάρχει και η εμπειρία αλλά και η ευελιξία για να επιτευχθεί με τον καλύτερο τρόπο ο στόχος της ενίσχυσης των ευρωπαϊκών κρατών.
Οι διαφωνίες που υπήρχαν και καταγράφηκαν στην τηλεδιάσκεψη αφορούν στο μέγεθος του ΠΔΠ και του Ταμείου, και στον τρόπο διάθεσης των κονδυλίων, εάν δηλαδή θα είναι με τη μορφή των κοινοτικών ενισχύσεων ή θα πρόκειται για κοινοτικά δάνεια. Η θέση των χωρών του Νότου, όπως εκφράστηκε το μεσημέρι από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα, είναι για την αποκλειστική χρήση κοινοτικών ενισχύσεων και επιδοτήσεων και όχι σε δάνεια, τα οποία θα ανέβαζαν δραματικά το λόγο χρέους προς ΑΕΠ των υπερχρεωμένων νοτίων χωρών. Οι χώρες του Βορρά, ή “ολιγαρκείς” όπως θέλουν να ονομάζονται, θεωρούν ότι το σύνολο των ποσών που δεν θα περιλαμβάνονται στην ΠΔΠ, όπως εκείνο είχε περίπου υπολογιστεί πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, θα πρέπει να αφορούν δανεισμό, “και για λόγους τάξεως, και για λόγους ουσίας”, όπως ισχυρίζονται.
Όσον αφορά το σύνολο των κονδυλίων που θα συγκεντρωθούν, οι “ολιγαρκείς” μιλάνε για ένα μικρό σχετικά ποσό της τάξεως των 300 δισεκατομμυρίων, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι Νότιοι μιλάνε για τουλάχιστον 1,5~1,6 τρισεκατομμύρια ευρώ. Τελικά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανέθεσε στην Κομισιόν να συντάξει μια αναλυτική έκθεση όπου θα τεκμηριώνονται με στοιχεία τα απαιτούμενα ποσά. Η συγκεκριμένη εργασία θα απαιτήσει περίπου δυο εβδομάδες, γι αυτό και οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν να κάνουν άλλη μια τηλεδιάσκεψη στις 6 Μαΐου.
Εγκρίθηκαν οι αποφάσεις του Eurogroup
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις αποφάσεις του Eurogroup της 9ης Απριλίου για το πακέτο των 540 δισεκατομμυρίων ευρώ, αφού ο Ιταλός Πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε δεν πραγματοποίησε τελικά την απειλή του για χρήση βέτο εάν το Συμβούλιο δεν ενέκρινε την έκδοση ευρωομολόγων. Έτσι από την 1η Ιουνίου αναμένεται να είναι διαθέσιμα για τα κράτη-μέλη της ΕΕ τα προγράμματα της Κομισιόν για τους ανέργους, της ΕΤΕπ για τις επιχειρήσεις και του ESM για τις εθνικές κυβερνήσεις.
Η Ευρώπη προχωρά
Τελικά φαίνεται για ακόμη μια φορά, όπως φάνηκε και το 2010~2012 και το 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μάθει να προχωρά μέσα από τις αντιθέσεις της, ακόμη και μετά από τσακωμούς και προσβολές. Η λύση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού είναι η βέλτιστη, όπως έγραψα το πρωί σήμερα, καθώς όλες οι πλευρές μπορούν να πάρουν κάτι θετικό, οικονομικά ή και πολιτικά, μέσα από αυτήν τη διαδικασία. Η διαπραγμάτευση θα συνεχιστεί και θα είναι σκληρή, αλλά το μεγάλο κέρδος του Συμβουλίου της Πέμπτης είναι πως συμφωνήθηκε το πλαίσιο και υποχώρησαν οι κόκκινες γραμμές, οι απειλές και οι προσβολές. Ακόμη και ο μέχρι πριν από λίγες ημέρες ωρυόμενος Ιταλός Πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε δήλωσε μετά την τηλεδιάσκεψη πως επετεύχθη “μεγάλη πρόοδος, αδιανόητη μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες”.