Posted by 
Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Μέσα σε ένα υπερεντατικό διήμερο επαφών, συναντήσεων και συζητήσεων στις Βρυξέλλες, ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου επιχείρησε με κάθε τρόπο να πείσει τους Ευρωπαίους συνομιλητές τους ότι η Τουρκία αγαπάει πλέον την Ευρωπαϊκή Ένωση και επιθυμεί διακαώς όχι μόνο να αφήσει πίσω τις εντάσεις του προηγούμενου διαστήματος αλλά και να γίνει πλήρες μέλος της, εκπληρώνοντας τα σχετικά κριτήρια. Δεν ήταν πολλοί όμως εκείνοι που πείσθηκαν από το ρεσιταλ γοητείας του επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας.
Η υποδοχή πάντως που επιφύλαξαν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι στον Τούρκο Υπουργό ήταν ιδιαίτερα ευγενική και θερμή. Κανείς σε αυτήν τη φάση δεν θέλει να δείξει προς την Τουρκία ότι οι πόρτες της Ευρώπης είναι κλειστές. Πίσω όμως από τα πλατειά χαμόγελα και τις ευγενικές φιλοφρονήσεις, ήταν έκδηλη η βαθειά δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζεται η όψιμη προσπάθεια της Άγκυρας να πείσει για τα φιλοευρωπαϊκά της αισθήματα και το ευρωπαϊκό της μέλλον. Και όχι άδικα βέβαια, καθώς πέραν από την προκλητική του στάση απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο, δεν έχει περάσει μεγάλο διάστημα από την εποχή που η Ένωση χαρακτηριζόταν από τον Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν ως ο “μεγάλος ασθενής” και “στα πρόθυρα της κατάρρευσης”.
Η μεγαλοπρεπής αλλαγή στάσης της Τουρκία απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε στα μέσα Νοεμβρίου, και ενώ ακόμη η ένταση με την Ελλάδα βρισκόταν σε υψηλά επίπεδα με το ερευνητικό σκάφος Όρουτς Ρέις να πραγματοποιεί έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Λίγες ημέρες όμως μετά την οριστικοποίηση της νίκης του Τζο Μπάιντεν στις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών ο επικεφαλής σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου Ιμπραήμ Κάλιν πραγματοποίησε ανεπίσημο ταξίδι στις Βρυξέλλες και συνάντησε ανώτατους αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στους οποίους πέρασε μήνυμα εκ μέρους του Ερντογάν ότι η Τουρκία “αλλάζει” τη στάση της έναντι της Ένωσης. Την αμέσως επόμενη μέρα, στις 21 Νοεμβρίου, ο Ερντογάν δήλωνε πως “βλέπουμε τους εαυτούς μας στην Ευρώπη και όχι αλλού, και θέλουμε να χτίσουμε το μέλλον μας με την Ευρώπη” και αμέσως μετά, στις 22 Νοεμβρίου, το τουρκικό Υπουργείο Ενέργειας ανακοίνωνε πως το Όρουτς Ρέις θα ολοκλήρωνε τις έρευνές του στην Ανατολική Μεσόγειο στις 29 Νοεμβρίου.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ρώτησαν στα ίσια τον Τσαβούσογλου για τους λόγους μεταστροφής της τουρκικής στάσης και η απάντηση που έλαβαν ήταν ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 11 Δεκεμβρίου εκλήφθη από την τουρκική Κυβέρνηση ως “μια χείρα φιλίας” προς την Τουρκία. Η απάντηση του Τούρκου Υπουργού ελάχιστα έπεισε τους συνομιλητές τους στις Βρυξέλλες, καθώς την “χείρα φιλίας” η Ευρωπαϊκή Ένωση την είχε τείνει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 1ης Οκτωβρίου, και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Δεκεμβρίου απλά επαναλάμβαναν το “θετικό πολιτικό θεματολόγιο” που είχε προταθεί τον Οκτώβριο.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Kappa News, ο Τσαβούσογλου δήλωσε εμφατικά στους Ευρωπαίους αξιωματούχους πως η τουρκική Κυβέρνηση προτίθεται να εκπληρώσει πλήρως τα κριτήρια της Κοπεγχάγης και να ολοκληρώσει με επιτυχία τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΕ, οι οποίες έχουν παγώσει από τον Ιούνιο 2018. Επέμεινε δε στις επικείμενες μεταρρυθμίσεις που θα εφαρμόσει η τουρκική Κυβέρνηση στο χώρο της δικαιοσύνης, λέγοντας πως πρόκειται για μεταρρυθμίσεις με εστίαση τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και αυτοί οι ισχυρισμοί όμως του Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν έπεισαν τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, καθώς ακόμη και μετά τις εξαγγελίες Ερντογάν για μεταρρυθμίσεις στο χώρο της δικαιοσύνης, το τουρκικό καθεστώς συνεχίζει τη βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εκατοντάδες στελέχη της αντιπολίτευσης και Τούρκους ακτιβιστές, όπως τον πρώην ηγέτη του φιλοκουρδικού κόμματος HDP Σελαχατίν Ντεμίρτας και του ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα.
Ο Τούρκος Υπουργός είπε με έμφαση στους Ευρωπαίους αξιωματούχους πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν πρέπει να ορίσει νέες κυρώσεις κατά Τούρκων αξιωματούχων, όπως αποφάσισαν οι 27 ηγέτες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου. Έφτασε δε στο σημείο, με συνέντευξή του στο Politico, να απειλήσει την ΕΕ πως “θα καταστραφούν τα πάντα”, εάν υπάρξουν νέες κυρώσεις. Ελλάδα, Κύπρος και Γαλλία έχουν καταθέσει στο Συμβούλιο Μονίμων Αντιπροσώπων λίστα με Τούρκους αξιωματούχους που σχετίζονται με το πρόγραμμα παράνομων γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, ώστε να υλοποιηθεί η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου.
Παρότι το όψιμο ρεσιτάλ φιλοευρωπαϊσμού από την Άγκυρα δεν πείθει σχεδόν κανένα, ούτε στις Βρυξέλλες ούτε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, εν τούτοις υπάρχουν πολλοί που είναι πρόθυμοι να υποκριθούν ότι έχουν πεισθεί. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στο Politico Ευρωπαίος αξιωματούχος, “θέλουν να πεισθούν από την Τουρκία, διότι θέλουν να επιβάλουν κυρώσεις”. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του Ισπανού Πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ σε ομιλία του προς τους πρέσβεις της Ισπανίας, πως “η Τουρκία είναι σημαντικός εταίρος, χώρα υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ και σύμμαχος στο ΝΑΤΟ” και γι’ αυτό πρέπει να υπάρξει “θετική ατζέντα” με την Άγκυρα, “παρ’ όλη” την ανάγκη να επιδειχθεί αλληλεγγύη στην Ελλάδα και την Κύπρο.
Στην πράξη πάντως είναι ελάχιστα τα περιθώρια βελτίωσης των ευρωτουρκικών σχέσεων, ακόμη και αν η Άγκυρα συνεχίσει την επίθεση (φαινομενικής) φιλίας και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναστείλει την επιβολή νέων κυρώσεων κατά Τούρκων αξιωματούχων. Όπως δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης στο Reuters, “Δεν βλέπω καμία μεγάλη επαναπροσέγγιση που θα βγάλει από την πορεία που βρισκόμαστε τώρα. Θα χρειαστεί μια σημαντική κίνηση από την Τουρκία. Δεν υπάρχουν λόγοι για να είναι κάποιος αισιόδοξος”. Διπλωματική πηγή στη Γαλλία ανέφερε πως “είναι πολύ νωρίς για να θεωρήσουμε ότι η Τουρκία άλλαξε τους τρόπους της. Το Παρίσι συνεχίζει να συνεργάζεται με τους εταίρους του για πιθανές κυρώσεις, μέχρις ότου τα λόγια της Τουρκίας γίνουν συγκεκριμένες πράξεις”.
Τα πάγια τουρκικά αιτήματα για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης και απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες απαιτούν την ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και η Κύπρος και η Ελλάδα δεν είναι καθόλου διατεθειμένες να συναινέσουν σε μια τέτοια εξέλιξη. Εξίσου προβληματική είναι η κατάσταση και με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, οι οποίες, ακόμη και εάν επανεκκινήσουν, θα πέσουν νομοτελειακά πάνω στον σκόπελο της μη αναγνώρισης από την Τουρκία της οντότητας και της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το μόνο ίσως ζήτημα στο οποίο μπορεί να υπάρξει προσέγγιση είναι το προσφυγικό, αλλά δεν είναι ορατό το τι μπορεί να προσφέρει η Τουρκία στην ΕΕ περισσότερο από όσα ήδη προβλέπονται από την κοινή δήλωση της 18ης Μαρτίου 2016.
Στο παρόν άρθρο έγινε ενημέρωση στις 24/1/2021 12:44 για να προστεθούν σχόλια Ευρωπαίου διπλωμάτη και γαλλικής διπλωματικής πηγής.