Ανθρώπινα δικαιώματα / Ευρωπαϊκό Συμβούλιο / Ευρωπαϊκή πολιτική / Ευρωπαϊκή Ένωση / Ευρωτουρκικές σχέσεις / Εθνικολαϊκισμός / Κράτος δικαίου / Νομισματική πολιτική / Τουρκία

Αδύνατο να αντισταθεί ο Ερντογάν στο λαϊκισμό, τη μισαλλοδοξία και τον αυταρχισμό

Posted by

Γράφει ο ο Γιάννης Κουτσομύτης

Όσο και να θέλει να προσποιηθεί ο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν και να πείσει το διεθνές ακροατήριο ότι έχει αποφασίσει να γυρίσει σελίδα στην αυταρχική, μισαλλόδοξη και λαϊκιστική του πολιτική, τελικά του είναι αδύνατο να αντισταθεί στον τρόπο άσκησης της εξουσίας που έχει επιλέξει εδώ και πολλά χρόνια και που έχει οδηγήσει την Τουρκία στο επίπεδο του κράτους-παρίας. Δυο προεδρικά διατάγματα, τα οποία εξέδωσε την νύχτα της Παρασκευής χωρίς καμία προηγούμενη διαβούλευση, απογυμνώνουν όλο το κίβδηλο αφήγημα των δήθεν “μεταρρυθμίσεων” και της σύγκλισης με τη Δύση.

Καθαίρεση του κεντρικού τραπεζίτη που σταθεροποίησε τη λίρα

Ο Τούρκος Πρόεδρος, με τον αέρα που του δίνει το προσωποκεντρικό σύστημα της προεδρικής μονοκρατορίας, το οποίο έχει επιβάλλει στη χώρα, υπέγραψε την νύχτα της Παρασκευής την καθαίρεση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας Νατσί Αγμπάλ και το διορισμό στη θέση του διοικητή του βουλευτή του AKP και πρώην στελέχους της διαβόητης Halkbank Σαχάπ Καφτσίογλου. Ο Αγμπάλ είχε διοριστεί και αυτός αιφνιδιαστικά από τον Ερντογάν τον περασμένο Νοέμβριο εν μέσω της σοβαρής συναλλαγματικής κρίσης που είχε οδηγήσει την τουρκική λίρα στα χαμηλότερα επίπεδα όλων των εποχών και με άμεσες κινήσεις ανέτρεψε την αλλοπρόσαλλη νομισματική πολιτική χαμηλών επιτοκίων και πιστωτικής επέκτασης του προκατόχου του και κατάφερε να αναστρέψει την καταστροφική καθοδική πορεία του εθνικού νομίσματος της Τουρκίας.

Για να καταφέρει όμως ο Αγμπάλ την ενίσχυση της λίρας, χρησιμοποίησε την πλέον ορθόδοξη νομισματική πολιτική που συνιστάται για περιπτώσεις πτώσης της ισοτιμίας του νομίσματος και υπερθέρμανσης της οικονομίας που είναι η δραστική άνοδος των επιτοκίων και ο περιορισμός της πιστωτικής επέκτασης στο τραπεζικό σύστημα και την πραγματική οικονομία. Αυτές όμως οι αποφάσεις έρχονταν σε απόλυτη αντίθεση με τη διαχρονικά διακηρυγμένη αντίθεση του Ερντογάν στα υψηλά επιτόκια και την περιοριστική πιστωτική πολιτική. Φαίνεται λοιπόν ότι ο Τούρκος Πρόεδρος θεώρησε πως 4 μήνες ορθόδοξης νομισματικής πολιτικής ήταν αρκετοί και πως έπρεπε πλέον η χώρα να επανέλθει στο καθεστώς των χαμηλών επιτοκίων και της πιστωτικής επέκτασης.

Διόρισε λοιπόν ο Ερντογάν στη διοίκηση της TCMB τον Σαχάπ Καφτσίογλου, του οποίου η τραπεζική εμπειρία περιορίζεται στην χρηματοδότηση επιχειρήσεων, και μάλιστα στην αμαρτωλή Halkbank, και είναι οπαδός των αλλοπρόσαλλων οικονομικών απόψεων του ηγέτη του. Όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο, η αιφνιδιαστική αυτή κίνηση του Ερντογάν προκάλεσε σοκ στη διεθνή χρηματοπιστωτική κοινότητα, η οποία είχε εφησυχάσει από την νομισματική πολιτική του Αγμπάλ και είχε αρχίσει να εμπιστεύεται και πάλι κεφάλαιά της στην Τουρκία. Και το σοκ αυτό μεταφράστηκε, όπως ήταν επίσης απολύτως αναμενόμενο, στην κατάρρευση της ισοτιμίας της λίρας, αμέσως μόλις άνοιξαν οι διεθνείς αγορές το βράδυ της Κυριακής.

Δραματική πτώση της λίρας

Στο άνοιγμα των αγορών, η λίρα έφτασε να χάνει μέχρι και το 20% της αξίας της, φτάνοντας από την ισοτιμία των 7,22 λιρών έναντι του αμερικανικού δολαρίου στο κλείσιμο της Παρασκευής, στις 8,48 λίρες! Σαν να μην έφτανε αυτό, η κατάρρευση της λίρας προκάλεσε ευρύτερες ανησυχίες για τις οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών της Ασίας, και συμπαρέσυρε σε πτώση και πολλά άλλα νομίσματα.

Το πρωί της Δευτέρας η TCBM παρενέβη παρέχοντας στήριξη στη λίρα από τα (μειωμένα) συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας και η πτώση του νομίσματος περιοριζόταν στο 9% στις 9πμ. Παράλληλα, ο Υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας Λούτφι Ελβάν εξέδωσε ανακοίνωση νωρίς το πρωί, με την οποία προσπαθεί να εφησυχάσει τους διεθνείς επενδυτές και την τουρκική κοινή γνώμη πως η οικονομική πολιτική της χώρας δεν θα αλλάξει και δεν θα επιβληθούν capital controls, όπως φημολογείτο από το βράδυ της Κυριακής.

Αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης

Το δεύτερο προεδρικό διάταγμα του Ερντογάν την νύχτα της Παρασκευής αφορούσε στην μονομερή αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η Σύμβαση αυτή που θεσμοθετήθηκε στo πλαίσιo του Συμβουλίου του Ευρώπης και υπογράφηκε το 2011 στην Κωνσταντινούπολη, θεωρείται βασικός πυλώνας προστασίας των δικαιωμάτων των γυναικών και της πρόληψης της έμφυλης βίας. Η τουρκική Κυβέρνηση δικαιολόγησε την απόφασή της με μια εντελώς εξοργιστική πρόφαση, λέγοντας πως “η Σύμβαση έχει κυριευθεί από ανθρώπους που θέλουν να κανονικοποιήσουν την ομοφυλοφιλία” [sic].

Η διεθνής κοινότητα, όπως ήταν επίσης απολύτως αναμενόμενο, αντέδρασε στην αυθαίρετη απόφαση του Ερντογάν, καταδικάζοντας την “αναίτια” αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση. Σχετικές ανακοινώσεις έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω του Προέδρου Τζο Μπάιντεν μάλιστα και όχι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Ζοζέπ Μπορέλ και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Δεν πείθει ούτε τους αφελείς η μεταρρυθμιστική μεταστροφή του Ερντογάν

Οι τελευταίες αυτές εξελίξεις αποτελούν μια πεντακάθαρη απόδειξη πως η δήθεν μεταρρυθμιστική μεταστροφή του Ερντογάν είναι μια κακοστημένη πολιτική απάτη και πως ο Τούρκος ηγέτης είναι εγκλωβισμένος στο μοντέλο του λαϊκισμού, της μισαλλοδοξίας και του αυταρχισμού, από το οποίο είναι αδύνατο να ξεφύγει. Η δημοσκοπική του καθίζηση φαίνεται πως τον έχει τρομοκρατήσει, καθώς οι εκλογές του 2023 δεν είναι πλέον τόσο μακριά, και έχει απόλυτη ανάγκη από ένα αφήγημα που θα συγκρατήσει τη διαρροή ψηφοφόρων και οπαδών του προς την αντιπολίτευση.

Σε αυτό το ιλαροτραγικό πλαίσιο, αποκτά πρόσθετο ενδιαφέρον η Ευρωπαϊκή Σύνοδος της Πέμπτης, στην οποία θα συζητηθούν στο σύνολό τους οι ευρωτουρκικές σχέσεις. Η κυνική και πολιτικά ανήθικη προσπάθεια ορισμένων ευρωπαϊκών κύκλων να προωθήσουν μια “θετική ατζέντα” με την Τουρκία, ερήμην των προκλητικών και επιθετικών ενεργειών και σχεδίων της Άγκυρας κατά της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και ερήμην της συστηματικής καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την τουρκική κυβέρνηση, αυτοαναιρείται από την ίδια την ανισόρροπη και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά του Ερντογάν.

Ακόμη και αν ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες επιθυμούν διακαώς να προωθήσουν τα συμφέροντα της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ίδια η μισαλλόδοξη και αυταρχική στάση του Τούρκου ηγέτη κινδυνεύει να αφαιρέσει κάθε ίχνος σοβαρότητας από αυτό που λέγεται “κοινή ευρωπαϊκή πολιτική”.